ترجمه و رایجترین اشتباهات در آن

زبان عنصری پویا و درحال تغییر است. در تمام زبان‌های دنیا بطور پیوسته اصطلاحاتی تولید می‌شوند که یک مترجم حرفه ای باید برای ارائه کار با کیفیت با آن‌ها آشنا باشد. ترجمه‌ی یک جمله لزوماً ترجمه‌ی لغت به لغت آن نیست و کاری متفاوت با بازنویسی به زبان دیگر است. ترجمه متن یعنی «انتقال مفهوم» یکسان از زبان مبدا به زبان مقصد.

بایدهای یک مترجم

مترجم باید مراقب باشد که مفهوم مورد نظربی کم و کاست به زبان مقصد منتقل شود. به همین دلیل صرفا توانایی صحبت به دو زبان مختلف لازمه مهارت در ترجمه متن نیست.
ترجمه یک متن از یک زبان به زبان دیگر می تواند کاری بسیار سخت و تخصصی باشد. مترجم علاوه بر تسلط کامل به زبان مبدا و مقصد، معنای کلمات، دستورهای گرامری و نگارشی لازم است بر نکات و اصطلاحات تخصصی متن اشراف داشته باشد تا بتواند ترجمه ای دقیق و بدون اشتباه ارائه کند. ترجمه یک فن است که نیاز به یادگیری و کسب مهارت دارد. مترجم باید به‌طور مؤثری صرف و نحو، و ریشه‌شناسی کلمات را یاد بگیرد. کلماتی وجود دارند که معانی متعددی دارند؛ مترجم باید بداند که هرکدام از معانی آن را در کجا به کار بگیرد.
برخی از افراد فکر می­ کنند نرم افزارهای مترجم می ­توانند از عهده تمام کارهای یک مترجم انسانی ترجمه بربیایند، اما این تصور کاملا غلط است؛ خصوصا در مواردیکه یا یک متن تخصصی سرو کار دارید.چرا که حتی حرفه­ ای ترین مترجم­ ها نیز ممکن است اشتباهاتی در ترجمه مرتکب شوند نرم افزار که جای خود دارد.مرتکب شوند. متاسفانه گاه این اشتباهات هنگام ترجمه متون مختلف به طور کامل مفهوم متن را تغییر میدهند. به همین دلیل قصد داریم در اینجا به برخی از رایج ترین اشتباهاتی که در ترجمه صورت می­ گیرد اشاره می­ کنیم.

انواع رایجترین اشتباهات در ترجمه

ترجمه تحت اللفظی

این نوع ترجمه شاید رایج‌ترین اشتباه مترجم‌های تازه‌کار باشد. یک مترجم مجرب در گام اول باید متن مبدا را بخواند، درک و تفسیر کند و سپس مطابق با قواعد دستوری و نگارشی متن مقصد، شروع به ترجمه کند. هر زبانی قواعد دستوری و نگارشی مختص به خود دارد و انتخاب کلمات و اصطلاحات در زبان مقصد باید طبق همان قواعد صورت گیرد. برای اجتناب از این اشتباه در ترجمه فارسی به انگلیسی استفاده از فرهنگ‌های لغات تک‌زبانه مثل Oxford Collocation’s Dictionary پیشنهاد میشود.

عدم رعایت سبک ترجمه متن مبدا

لزوم آشنایی با سبک نگارشی متن مبدا (register) و رعایت آن در ترجمه اجتناب ناپذیر است. بنابراین، اگر متن مبدا رسمی است، ترجمه نیز حتماً باید به زبان رسمی باشد و از کاربرد کلمات و اصطلاحات عامیانه در آن خودداری شود. این اشتباه در ترجمه فارسی به انگلیسی بیشتر رخ می‌دهد.

ترجمه متن بدون در نظر گرفتن کاربرد ترجمه

مترجم باید به کاربرد متن مبدا و مقصد توجه داشته باشد. برای مثال، ترجمه متون حقوقی و قراردادها باید بسیار دقیق باشد، ولی در ترجمه کتابی که عموم مردم را مخاطب قرار داده است، باید شرایط اجتماعی و فرهنگی، سطح سواد، و انتظارات مخاطب مقصد پیوسته مد نظر باشد. درواقع، اگر هدف از ترجمه ارائه یک متن روان و قابل‌فهم برای عموم مردم باشد، مترجم باید ترجمه ای از متن ارائه کند که با سطح دانش و شرایط اجتماعی و فرهنگی خاص مخاطب زبان مقصد تناسب داشته باشد. بدین منظور، ترجمه انگلیسی به فارسی عمدتاً نیازمند تفکیک جملات پیچیده‌تر و اعمال «تعدیلاتی» مانند استفاده از معادل‌های ساده‌تر و حتی گاهی حذف برخی واژگان و عبارات غیرقابل‌ترجمه است. بنابراین، آشنایی با نوع مخاطب هدف و سوال درباره هدف از ترجمه یکی از مهم‌ترین کارهایی است که مترجم باید انجام دهد.

مشکلات مربوط به علائم نگارشی

عدم توجه به استفاده درست از علائم نگارشی مانند قرار دادن ویرگول، نقطه، علامت تعجب و … نیز ممکن است به اشتباهات فاحشی منجر شود؛ چراکه گاهی جا به جا کردن یک ویرگول ساده در متن معنای آن را به کلی تغییر می دهد. به همین دلیل رعایت علائم نگارشی علاوه بر زیباتر کردن متن، ارتقاءکیفیت ترجمه را نیز بهمراه میاورد.

ترجمه نکردن مخفف ها در متون تخصصی

به عنوان مثال اگر مخففی بدون اشاره به به عبارت کامل آن در متن ذکر شده، مترجم باید در مورد آن در اینترنت جستجو کرده و به عبارت کامل این مخفف در پرانتز اشاره کند. یکی از ایرادات رایج در متون ترجمه شده این است که این اصطلاحات به همان شکل انگلیسی در متن قرار می گیرند.

عدم رعایت یکنواختی در متن ترجمه شده

متنی که یکدست نباشد، درست مانند متنی است که هر بخش آن را یک نفر ترجمه کرده باشد. مترجمین باتجربه معمولاً محدود نیستند و اغلب برای ترجمه یک عبارت ایده های مختلفی در ذهن دارند که به فراخور فضا و سبک و لحن متن از آنها استفاده میکنند.

عدم آشنایی و توجه به اصطلاحات و ضرب المثلها

ضرب المثل­ها و اصطلاحات معنی کنایی داشته و معنی مستقیم آن مد نظر نیست. ترجمه این اصطلاحات و ضرب المثل ها بصورت تحت اللفظی و بدون توجه به معنای پنهان و کنایه ای آن باعث سردرگمی خواننده می شود. در این موارد بهتر است در صورتی که مفهوم اصطلاح را نمی دانید آن را در اینترنت جستجو کرده و مفهوم درست آن را با توجه به قالب متن مبدا در ترجمه وارد کنید.

ترجمه کلمات تخصصی

همانطور که میدانید در هر رشته تخصصی کلمات و اصطلاحاتی وجود دارد که در همه زبان ها مشترک بوده و یک اصطلاح علمی محسوب میشود. ترجمه این دسته از اصطلاحات تخصصی می تواند باعث ایجاد ابهام و اشتباه در متن شده و معنای آن را تغییر دهد. بنابراین مترجم باید دقت لازم را هنگام ترجمه تخصصی این کلمات و در نظر گرفتن معادل تخصصی مناسب برای آن هابه خرج دهد.

عدم توجه به نقش کلمات

صرف آشنایی مترجم با معانی تمام کلمات برای ترجمه کافی نیست بلکه باید جایگاه کلمه و نقش آن در جمله نیز تشخیص داده شده و اعمال شود.

بی توجهی به زمان افعال

این مساله به ظاهر بی اهمیت می تواند به طور کلی مفهوم متن را تغییر داده و منجر به برداشت اشتباه مخاطب شود. بنابراین قبل از اقدام به انجام ترجمه نوع و زمان تمام افعال و نحوه ترجمه آن ها را بشناسید.

کلمات اختصاری

این کلمات معنی و مفهوم خاصی داشته و باید به درستی ترجمه شوند. در صورتی که حین ترجمه با کلمه اختصاری مواجه شدید که از معنی آن اطمینان ندارید، حتما از اینترنت کمک بگیرید.

عدم تبدیل واحدهای اندازه گیری

ممکن است برخی مترجمین آماتور فرض کنند که ترجمه در متن مقصد باید دقیقا مانند متن مبدا باشد و حتی داده های مربوط به وزن و طول که به پوند و مایل آورده شده اند باید هانگونه وارد متن مقصد شوند؛ در حالیکه این واحدها در فارسی جایگاهی نداشته و به کل نامانوس هستند. مترجم باید داده های این واحد ها را به واحدهای رایج در فارسی مثل پوند به کیلوگرم و مایل به کیلومتر را تغییر دهد. سپس در صورت نیاز یا خواست خود مترجم همان واحد های مبدا مانند اسم های خاص در پرانتز آورده شود.

بی توجهی به لحن و آهنگ جمله یا کلمه

اگر لحن جملات در هر نوشته‌ای نادیده گرفته شود، موجب تفسیر نادرست از آن مطلب می‌شود.

از قلم افتادن بخشی از سند یا متن منبع

مثلا یک پاراگراف، جمله یا عبارت یا یک مورد از یک لیست که به ترجمه نیاز ندارد، مثل شماره تلفن از قلم بیفتد. تمام محتوای سند منبع بایستی در متن مقصد ترجمه شده وجود داشته باشد، چه به شکل متن ترجمه شده و به زبان جدید (مثل عنوان ها، شماره ها، عکس ها و نمودارها) و چه به شکل کپی متن اصلی.

بازخوانی نکردن متن ترجمه شده

مرحله پایانی ترجمه مرور و بازخوانی متن ترجمه است که نباید از آن غافل شد.

این اشتباه معمولا در ترجمه های فوری که دارای زمان کوتاهی است بیشتر رخ می دهد. بازخوانی ترجمه زمان زیادی از مترجم نمیگیرد اما با انجام این کار ممکن است بسیاری از اشتباهات نگارشی و جملات مبهم متن که هنگام ترجمه به آن ها توجه نشده، برجسته شده و فرصت و امکان تصحیح را به مترجم بدهد.

موضوعات مرتبط:

ویژگی های یک مترجم خوب

ترجمه یک متن با گرامر بد!

اصول سبک شناسی در ترجمه