مهم ترین اصول ترجمه کتاب برای کودکان

کتاب‌های کودک غالبا در دسته‌بندی کتاب‌های هوش، خلاقانه، استعدادیابی یا سرگرمی عرضه می‌شوند بنابراین خرید کتاب باید منجر به رفع نیاز کودک باشد.

ساختار منحصر به فرد کتاب کودک

کودکان مخاطبان خاصی هستند و برای تولید هر نوع محتوا برای آن‌ها لازم است ابتدا ویژگی‌های شخصیتی و روحیات آن‌ها را بهتر بشناسیم. ترجمه کتاب برای کودکان یکی از زمینه‌هایی است که فعالان حوزه فرهنگ و کسانی که دغدغه آینده و نسل‌های آتی را دارند، فعالیت‌های گسترده‌ای را صورت می‌دهند.

کتاب‌هایی که اختصاصاً برای کودکان تولید می‌شوند؛ دارای ساختار و فرمی منحصر به فرد هستند که اساساً با محتوای بزرگسال تفاوت‌هایی دارند که باید مد نظر قرار گیرند. واقع امر این است که ما بدون توجه به این نکته نمی‌توانیم در زمینه تولید محتوای مکتوب برای کودک موفق باشیم.

ترجمه کتاب برای کودکان از عهده هر مترجمی برنمی‌آید چرا که لازم است پیش از ترجمه شخص مترجم به محتوای کتاب و تأثیرات فرهنگی آن به صورت دقیق و متفکرانه پرداخته و آن‌ها را ارزیابی نماید.

مسأله این است که کتاب‌های کودکان اصولاً به صورت مصوّر منتشر می‌شوند و در بسیاری موارد محتوای تصاویری که در این کتاب‌ها به کار برده می‌شود بنا بر ساختارهای فرهنگی غالب در این جوامع از جامعه‌ای به جامعه دیگر متفاوت است. به همین دلیل پیش از اقدام به ترجمه کتاب کودک باید به محتوای کتاب و تفاوت‌ها و تطابق‌های فرهنگی دقت لازم به عمل آید.

ذائقه متفاوت کودکان و ترجمه کتاب کودک

کودکان ذائقه سیالی دارند و در برخی موارد حتی مشاهده می‌شود که نوعی سمپاتی بین کودکان در این حوزه وجود دارد. به طور مثال، قهرمانان داستان‌های کارتونی برای همه آن‌ها یکسان است. به بیان دیگر، اگر کارتونی مورد توجه بچه‌ها قرار گیرد دوست دارند که عکس او را بر روی تمام دارایی‌های خودشان اعم از کیف تخت خواب یا حتی دفتر و مداد بچسبانند. مثل BEN 10 یا SPIDER MAN برای پسرها و Barbie و Cinderella برای دختر بچه‌ها. این نکته‌ای است که باید در ترجمه کتاب برای کودکان به آن توجه لازم را بکنیم.

در برخی موارد محتوای یک کتاب زمینه تولید بازی‌های کامپیوتری جذاب می‌شود. ممکن است ما به دلایل اخلاقی یا دینی از ترجمه این نوع کتاب برای کودکان خودداری کنیم ولی کودکان خواه ناخواه در معرض این نوع محتوا قرار خواهند گرفت.

سؤال این است که ما در چنین شرایطی باید چه کار بکنیم؟ خلاقیت عنصری است که در اینجا به کار می‌آید ما به جای این که دور خودمان دیوار بکشیم، می‌توانیم با کمی خلاقیت در این زمینه محتوای فرهنگی را از آن خودمان بکنیم. ترجمه کتاب برای کودکان نیز از این قاعده مستثنی نیست.
حال پرسش این است که چگونه می‌توان محتوای فرهنگی را از آن خود کرد؟ از آن خود کردن محتوای فرهنگی در ابتدا مستلزم داشتن دانش فرهنگی، علمی و زبانی لازم است. اگر شما بتوانید تمام ابعاد یک محتوای فرهنگی را با تکیه بر مهارت‌های فنی و علمی خودتان درک کنید به یقین خواهید توانست که راه‌هایی را برای استفاده از آن محتوا در راستای اهداف خودتان بیابید.

آیا هر مترجمی توانایی ترجمه کتاب کودک را دارد؟

در بسیاری از موارد افراد غیرمتخصص با دانش ضعیف زبانی اقدام به ترجمه کتاب برای کودکان می‌کنند. این کار اشتباه، ریشه در این باور نادرست دارد که محتوای کتب کودکان بسیار آسان است و هر کس با کمترین دانش در این زمینه می‌تواند فعالیت‌هایی را صورت دهد. این در حالی است که به طور کلی تولید کتاب برای کودکان در حال حاضر به عنوان یک علم در دنیا مطرح است و دولت‌ها هزینه‌های زیادی را صرف تولید محتوای فرهنگی برای کودکان می‌کنند.

ترجمه‌های بی‌کیفیت، علاقه به مطالعه را در کودکان می‌کشد. کودک زبان خاص خودش را دارد و حتی کتب انگلیسی‌ای هم که در حوزه کودکان وجود دارند به زبان خاصی نوشته شده اند و ما در ترجمه نیز باید اسلوب این زبان را رعایت کنیم.

دلیل اصلی شکست برخی آثار کودکان

مترجم کتاب‌های کودک باید خودش کودک درونش را بیدار نگه دارد. کودکی کردن در حین ترجمه یکی از لوازم تولید احسن است. به بیان دیگر، اگر مترجم خودش محتوا را از دید یک کودک مورد مطالعه قرار ندهد، بلاشک نخواهد توانست آن را به زبانی سلیس به زبان مقصد بازگرداند. این نکته کلیدی یکی از دلایل اصلی شکست بسیاری از آثار کودک است.

کتاب‌های فاخری که در زمینه کودکان سال‌های سال جایگاه خودشان را حفظ می‌کنند از این ویژگی منحصر بفرد بهره‌مند هستند. کسی که در حوزه تولید محتوا برای کودک فعالیت می‌کند باید توانایی همزبان شدن با کودکان را داشته باشد.

چه نکاتی برای ترجمه کتاب کودک باید رعایت شود؟

یکی دیگر از نکات مهم در زمینه ترجمه کتاب برای کودکان انتخاب کتاب درست برای ترجمه است. این بعد از ترجمه محتوا برای کودک به دانش در زمینه نشر نیز نیاز دارد.

واقع امر این است که برخی از کتب کودکان با حمایت و لابی برخی گروه‌ها به بازار نشر روانه می‌شوند. کسی که قصد ترجمه کتاب برای کودکان را دارد باید با این محتواها و تهدیدات و فرصت‌های موجود در این زمینه آشنایی کافی داشته باشد تا مگر فعالیت فرهنگی خود به عرصه‌ای برای جولان عناصر غیرفرهنگی نشود.

اهمیت بسیار بالای محتواهای تولید شده برای کودکان

توصیه می‌شود ترجمه کتاب برای کودکان یکی از اولویت‌های فرهنگی مسئولان نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران باشد. در بسیاری از نقاط دنیا هر کسی
نمی‌تواند در حوزه کودک به تولید محتوا اشتغال داشته باشد. کودکان آینده مملکت هستند و باید برای ان‌ها محتواهایی درست مهیا سازیم تا آینده بهتری برای خود بسازیم.

واقع امر این است که ترجمه نادرست و بی‌کیفیت کتب کودک ذوق کتاب‌خوانی را در کودک از میان می‌برد و این خود یکی از خطرات اساسی این حوزه از فعالیت‌های فرهنگی است. بهتر است مؤسساتی فرهنگی و شناخته شده عهده‌دار این کار شوند.

مطالب مرتبط

خدمات ترجمه کتاب در شبکه مترجمین اشراق