اخلاق حرفه اي در صنعت ترجمه (منشور اخلاق حرفه ای مترجمان)

اصول اخلاقی و رفتار حرفه ای مترجمین

هنگامی که مترجمان و سایر متخصصان حوزه ترجمه در کشورهای عضو یکی از سازمان‌های حرفه‌ای می شوند، اغلب موظف اند که از مجموعه‌ای از اصول اخلاقی و اصول رفتار حرفه‌ای پيروی کنند. هدف عمده اين اصول اخلاقي، حصول اطمينان از پيروي تمامي اعضاي آن سازمان در انجام وظايف حرفه‌اي خود از اصول مشترك است. اصول اخلاقي ابزاري مديريتي براي تدوين و بيان ارزش‌ها، مسئوليت‌ها، تعهدات و آرمان‌هاي اخلاقي اين سازمان‌ها و نحوه عملكرد آن‌ها تلقي مي‌شوند.
امروزه كه دقت و انتظارات افراد از خدمات ارائه شده در حرفه ترجمه افزايش يافته است، مبحث اخلاقیات اهميت ويژه‌اي دارد. ميزان اعتمادي كه مشتريان نسبت به مترجمان دارند و مسئوليت بسيار سنگين آنان، ضرورت وجود استاندارد اخلاقي متحد و متعالي را كه منجر به هدايت و همچنين حمايت متخصصان اين حرفه در فرآيند انجام وظايف آن‌هاست، ضروري مي‌كند. مترجمان اعم از مترجمان كتبی و مترجمان شفاهي، طي فعاليت‌هاي حرفه‌اي خود همواره با مجموعه‌اي از مسائل اخلاقي و پرسش‌ها مواجه‌اند و همانند اعضاي هر مجموعه تخصصي ديگري، ممكن‌است با مجموعه‌اي از مسائل‌اخلاقي در‌ مراحل انجام كار خود مواجه شوند.

اصول اخلاقی مترجمین در ایران

در حوزه ترجمه در ایران نیز که پیشینه‌ای تاریخی دارد، همواره قواعدی کلی در رابطه با دستمزد مترجم و مسائلی از این دست در موسسات ارائه دهنده خدمات ترجمه مطرح بوده است. در سال‌های اخیر تغییراتی در اين قواعد ایجاد شده است و اجرا می شود. با وجود این، می توان ادعا کرد تاکنون اقدامی مبنایی و موثر درخصوص تدوين نظامي واحد و استاندارد مبتنی بر نیازها و مشکلات واقعی مترجمان، مشتریان، و نهادهای ترجمه انجام نشده است. موضوع‌هایی مانند چگونگي رفع كشمكش‌ها و حكميت اختلافات و منازعات، کفایت و صلاحیت حرفه‌ای مترجمان و كیفیت محصول نهایی ترجمه، از آن جمله‌اند.

ضرورت منشور اخلاقی حرفه ای مترجمان

فعالان صنعت ترجمه و در رأس آنان مترجمان اعم از مترجمان رسمی و غیر رسمی، همچون سایر متخصصان در هر حوزه نیازمند آگاهی از مجموعه قوانین حرفه‌ای هستند، تا بتوانند خدمات ترجمه را به بهترین شکل به مشتریان خود ارائه کنند. آن چه دارای اهمیت فزاینده است، حقوق و امتیازاتی است که تمامی مترجمان از آن برخوردارند و چه بسا به دلیل نبود چنین مجموعه قوانینی، از آن بی خبرند. از این رو، امروزه که ترجمه به عنوان یک صنعت در سراسر جهان معرفی شده است و اصلی ترین شیوه تبادل پیام و معنا در میان فرهنگ‌های مختلف و متنوع به شمار می رود، اقدامی مثمر ثمر برای متعالی ساختن این حرفه‌ و ارتقای ارزش و اهمیت آن در جامعه، ضروری است.

به علاوه نياز مبرم به قوانين مدون و مشخص درحوزه ترجمه و خدمات ترجمه از يك سو، و دسترسي به موارد مشابه در چندين كشور دنيا در حوزه ترجمه از سوي ديگر، مي‌توان از اين موارد مشابه الهام گرفت و آن‌ها را با توجه به شرايط كنوني كشور و وضع كلي صنعت ترجمه در ايران به نحوي بومي ساخت. برخي از مفاد منشورهاي موجود در حوزه ترجمه داراي اشتراكاتي هستند كه مي‌توان آن‌ها را در قالب يك ماده كلي و مشروح قرار داد.

از سوي ديگر، برخي موارد مانند تشكيل كميته‌هاي مختلف و تخصصي براي رسيدگي به مسائل مختلف ميان مترجمان، مترجمان و مشتريان، و مترجمان و كارفرمايان و در نهايت سازمان‌هاي ذيربط، تا حدي مختص سازمان مربوطه است و مي‌بايست با توجه به امكانات موجود سازمان و حمايت‌هاي كشوري، در نظر گرفته شوند. اينجاست كه بومي سازي اهميت ويژه‌اي مي‌يابد و مي‌بايست با در نظر گرفتن ظرفيت‌ها و امكانات موجود و رايزني با مسئولان مربوطه به اشتراكاتي در راه تحقق هدف نهايي اين طرح كه ارتقاي كيفيت حرفه ترجمه به طور كلي و نيل به اهداف جزئي اما بسيار ارزشمند آن به طور اختصاصي است، گام نهاد.

در این قسمت بخش های متن "منشور اخلاق حرفه ای مترجمان" را بررسی می کنیم که مترجمان خود را متعهد به رعایت اصول اخلاقی ذیل می دانند.

اصل صلاحیت حرفه ای

بهره گیری از تمامی‌ تدابیر علمی و حرفه‌ای در وفاداری به معنا و پیام متن، بازسازی ترجمه تخصصی متن مطابق با بافت فرهنگی و تخصصی‌ زبان مقصد، رعایت کلیه اصول و قواعد علمی و عرفی حاکم بر ترجمه، پرهیز از پذیرش سفارشاتی که برای اهداف غیر قانونی، غیر اخلاقی، و یا مغایر با منافع جامعه در نظر گرفته شده است.

اصل مسئولیت پذیری

پذیرش مسئولیت ترجمه به صورت تمام و کمال (حتی در صورت واگذاری ترجمه به مترجم دیگر)، الزام آور تلقی نمودن تمامی تعهدات شفاهی و یا کتبی، و رعایت سررسید و نحوه تحویل سفارش می باشد.

اصل امانتداری و رازداری

حفظ امانت در متن و هر آن چه که نزد مترجم به امانت سپرده شده است، خودداری از افشای اطلاعات مربوط به متن و یا هرگونه استفاده یا سوء استفاده مالی و غیر مالی از اطلاعات از سوی خود و یا شخص ثالث، و افشای اطلاعات تنها در صورت کسب اجازه از صاحب متن یا به دستور مراجع قانونی می باشد.

اصل شفافیت و پایبندی به توافقات

بهره‌گیری از تمامی ظرفیت‌های تخصصی و اجرایی به منظور تعیین و تحقق زمان‌بندی وفق دستورالعمل‌های موجود جهت اجرای پروژه ترجمه و پرهیز از ایجاد تغییر یا فسخ یک طرفه قرارداد و یا توافق شفاهی متقن بدون ارائه دلایل معتبر و جلب رضایت مشتری است.

اصل صداقت و درستکاری

ارائه خدمات صادقانه به مشتریان و پرهیز از بیان اظهارات نادرست و گمراه کننده در ارتباط با صلاحیت حرفه‌ای و مدارک تحصیلی و تخصصی و یا تبلیغ به گونه ای که صلاحیت سایر همکاران را خدشه دار نماید.

اصل حفظ و ارتقای منزلت و جایگاه حرفه ی مترجمی

رعایت استانداردهای اخلاقی در تعاملات با ارباب رجوع و مشتریان به گونه‌ای که شایسته این حرفه بوده و اعتماد و احترام نسبت به حرفه مترجمی را نزد عموم افزایش دهد و پرهیز از لطمه زدن به منافع و شهرت سازمان، اعضای آن و همچنین نهادهای ذیربط حوزه ترجمه در سخن یا عمل به صورت عمدی یا سهوی.

اصل تعاون و همکاری

مساعدت و برخورد صادقانه با همکاران، حفظ روحیه‌ی همکاری و تعاون در تعاملات و همکاری‌ها، و خودداری از رقابت‌های مخرب و ناسالم از طریق اقداماتی نظیر پذیرش سفارشات پایین تر از نرخ استاندارد و متعارف.

اصل دانش و مهارت افزایی مستمر

تلاش مداوم در جهت حفظ و ارتقای مهارت‌های زبانی در سطح عمومی و تخصصی و همچنین دانش حرفه‌ای به منظور عملکرد همگام با نیازمندی‌ها و مقتضیات موجود و ارائه ترجمه‌هایی با کیفیت مطلوب.

اصل مشتری مداری

احترام به اعتماد مشتریان، آگاه نمودن آنان نسبت به هرگونه تغییر ایجاد شده در متن سفارش که منجر به تحریف متن یا تغییر در اصل آن می‌گردد، اطلاع‌رسانی و جلب رضایت مشتریان پیش از واگذاری سفارش مربوطه و پاسخ‌دهی شایسته به آنان در ارتباط با خدمات ترجمه‌ای.