رفرنس دهی یا استنادگذاری به منابع، فرآیندی است که در آن به منابع مرجعی که در یک کار پژوهشی یا نوشتاری استفاده شده است، ارجاع داده می‌شود. این منابع می‌توانند شامل کتاب‌ها، مقالات علمی، گزارش‌ها، وب‌سایت‌ها، مصاحبه‌ها و سایر منابع قابل استناد باشند. رفرنس ها یا ارجاعات اساسا اعتبار یک متن علمی پژوهشی تلقی می شوند. این ارجاعات هستند که دقت و صحت داده ها و استدال ها را ثابت می کنند. همچنین نشان می دهد که از داده ها و اطلاعات آن منابع استفاده شده است. بنابراین رفرنس دهی از جمله موارد مهم یک متن یا مقاله علمی به شمار می آیند. زیرا به واسطه آنها نحوه استفاده از تحقیق و پژوهش های دیگران به نمایش گذاشته می شود.
هدف اصلی رفرنس دهی، ارائه اطلاعات کافی به خواننده یا مخاطب در مورد منابع مورد استناد و استفاده شده در اثر است. با ارائه رفرنس‌ها، امکان بررسی و تحقیق بیشتر بر روی منابع مرجع فراهم می‌شود و از تأییدپذیری و قابلیت تکرار پژوهش‌ها و نتایج حاصله حمایت می‌کند.
فرمت‌های APA (نشانی روان‌نامه‌ای آمریکا)، MLA (نشانی زبان‌شناسی مدرن) و Chicago سه فرمت معروف در رفرنس دهی هستند که هر کدام قوانین و رویه‌های مشخصی برای نوشتن رفرنس‌ها و استناد به منابع دارند. در زیر تفاوت‌های اصلی بین این سه فرمت را بررسی می‌کنیم:
این فرمت به طور عمده در رشته‌های علوم روانشناسی، علوم اجتماعی و علوم رفتاری استفاده می‌شود. مهمترین ویژگی‌ها شامل موارد زیر است:
استفاده از سیستم نویسه‌گذاری نویسنده-تاریخ، به این معنی که نام نویسنده و سال انتشار منبع در متن ذکر می‌شود و مرجع کامل در لیست مراجع قرار می‌گیرد.
لیست مراجع به ترتیب الفبای نویسندگان در انتهای متن آورده می‌شود. نوشتن نام نویسنده به صورت "نام خانوادگی، حرف اول نام" و تاریخ به فرمت سال-ماه-روز (مثال: Smith, J. (2020). استفاده از عنوان منبع، نام ناشر، و محل نشر.
این فرمت بیشتر در رشته‌های انسانی مانند زبان و ادبیات استفاده می‌شود. ویژگی‌های اصلی آن عبارتند از:
استفاده از سیستم نویسه‌گذاری نویسنده-صفحه، به این معنی که نام نویسنده در متن ذکر می‌شود و شماره صفحه در پرانتز پس از آن ظاهر می‌شود.
لیست مراجع به ترتیب الفبای نام خانوادگی نویسندگان در انتهای متن آورده می‌شود. استفاده از نام نویسنده به صورت "نام، حرف اول نام خانوادگی" (مثال: Smith, John). نشانی وب‌سایت‌ها در این فرمت نیز قرار می‌گیرد.
این فرمت در رشته‌های مختلف از جمله تاریخ و علوم اجتماعی استفاده می‌شود. برخلاف APA و MLA، Chicago دارای دو سیستم متفاوت برای استناد و رفرنس دهی است:
سیستم نویسه‌گذاری حاشیه‌نویسی: در این سیستم، استناد‌ها در متن به صورت یک عدد بین براکتهای مربعی درج می‌شوند و جزئیات رفرنس در پاورقی‌ها یا حاشیه‌ها آورده می‌شود.
سیستم نویسه‌گذاری فصلی: در این سیستم، نام نویسنده و سال انتشار درج می‌شود و جزئیات رفرنس در لیست مراجع آورده می‌شود.
در هر سه فرمت، استفاده از علامت نقل قول برای نقل مستقیم و استناد به جملات دیگر الزامی است و قوانین خاصی برای نقل و نثر باید رعایت شود. همچنین، هر یک از این فرمت‌ها قوانین خاصی برای نوشتن منابع مختلف مانند کتاب، مقاله، وب‌سایت و غیره دارند. برای استفاده از هر فرمت، بهتر است راهنمای مربوطه را مطالعه کنید و قوانین آن را به درستی رعایت کنید.
زمانی که حین نوشتن مقاله مطلبی از یک مجله، کتاب، و غیره به صورت غیر مستقیم یا مستقیم آورده شود باید بعد از بازگو کردن مطلب حتما آن را مستند کرد. لازم به ذکر است که حین مستند سازی نیازی به نوشتن القابی نظیر، آقا، خانم، پروفسور، دکتر و ... نیست مگر در مواقعی که این القاب جز اسم آن شخص باشد. در ادامه چند مورد از انواع رفرنس دهی در آثار گوناگون را بررسی خواهیم کرد:
متن داخل پارانتز آورده می شود. به ترتیب نام مؤلف، تاریخ انتشار، شماره صفحه آورده می شود. سپس نقطه گذاشته می شود. به عنوان مثال (حسنعلی زاده، 1370، ص 40)
اگر دو یا سه مؤلف برای تالیف باشد. نامشان به ترتیب ذکر شده در اثر به همراه سال انتشار و شماره صفحه می آید. اما اگر اثر بیش از سه مولف داشته باشد نام اولین مولف نوشته می شود و بعد عبارت و همکاران نوشته می شود و بعد سال انتشار و نهایتا شماره صفحه می آید. (مسعودی، عبادی و حسنی، 1380، ص 45) و یا (اسماعیلی و همکاران، 1375، ص 70)
زمانی که اثری به نام انجمن، مؤسسات، شرکت ها و ادارات منتشر می شود، حین رفرنس دهی به جای نام مؤلف، نام شرکت یا سازمان ذکر می شود. (فرهنگسرا، 1385، ص 85)
زمانی که به دو یا بیش از چند اثر اشاره می شود، همه آثار داخل پارانتز به ترتیب تاریخ انتشار قرار می گیرند. به عنوان مثال: (ورلیاس، 1970، ص 25؛ 1978، ص 20؛ 1980، ص 51) و یا اگر چندین اثر یک مؤلف در یک سال منتشر شده باشد آثار ایشان با حروف الفبا از هم متمایز می شوند. مانند: (حامدی، 1375الف، ص22؛ 1375ب، ص 16).
اگر اصطلاح و یا عبارتی نیاز به توضیح زیاد داشت معمولا سعی می شود تا در پاورقی توضیح داده شود تا انسجام متن از بین نرود. بنابراین نحوه نوشتن و یا توضیح در پاورقی بدین صورت است که روی عبارت در متن شماره ای قرار داده می شود سپس با ذکر همان شماره آنرا توضیح داده می شود. فقط به خاطر داشته باشید که نباید مطالب داخل متن دوباره تکرار شوند و فقط مطالب را توضیح مختصر داد. اما توضیحات باید روشن و کافی باشند.
نکته دیگری که باید به آن توجه شود این است که حین ترجمه متون، تمام پاورقی ها باید ترجمه شوند و اگر مطلبی را مترجم می خواهد حین ترجمه توضیح دهد، می تواند آن را در پاورقی بیاورد ولی باید کلمه مترجم را بنویسد تا از بقیه مطالب جدا شود.
کلمات زبان های خارجی باید در متن به زبان فارسی نوشته شوند و اگر نیاز است که در متن باشد حالت نوشتاری آن ها به زبان خارجی در پاورقی آورده شود. البته فقط اسامی و اصطلاحات آنگونه نوشته می شوند.
شایان ذکر است که حین پاورقی کردن و رفرنس دهی معادل ها، باید توجه کرد که فقط یکبار آن عبارت در طول متن اگر چه مقاله، کتاب و... باشد استناد شود. همچنین همه معادل ها بصورت یکنواخت نوشته شوند. اگر معادل دیگری از زبان های مختلف وجود دارد حتما توضیحی در رابطه با آن ها داده شود. در بیان کردن اسم افراد، اول اسم بزرگ، بعد حرف اول اسم کوچک با حرف بزرگ نوشته می شود.
حین نوشتن مقاله محقق از منابع و مراجعی استفاده می کند که در پایان آن مقاله باید به ترتیب حروف الفبای فارسی، انگلیسی و یا عربی آورده شود. علت آن این است که فهرست تمامی مراجع استفاده شده که به آن ها استناد شده است به ترتیب ذکر شده نوشته شود.
نقل از منابع اینترنتی از جمله منابع ارجاعی است که اخیرا بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد. و نحوه بیان کردن آن (عسگری،1988 ،ترجمه مقصودی ،1390)
برای همایش های بین المللی نقش بهداشت و روان در دین:
چکیده مقالات بین المللی نقش دین در بهداشت و روان، تهران: دانشگاه علوم پزشکی ایران (1390).
برای ارائه گزارش ها و همایش ها باید به شکل زیر عمل کرد:
(مقصودی، 1364، ص17)
رفرنس دهی به فرهنگنامه و دائره المعارف به روش APA به شرح ذیل است:
نام نویسنده، حرف اول اسم کوچک نویسنده. (سال انتشار). عنوان مدخل در عنوان دایره المعارف (جلد، صفحات) شهر محل انتشار، ناشر. مثال: ورلیاس، س.، و جونز، ب. د. (2014). بنای یاد بود در دایره المعارف تاریخ محلی. (ص364-363)، لنهام، انتشارات آلتامیرا.
برای بیان کردن مقاله هایی که در روزنامه ها و خبرنامه ها به چاپ رسیده، یا نقل قول هایی که از متن سخنرانی افراد در یک روزنامه آورده می‌شود، مانند رفرنس دهی مقاله در مجله، تمام اطلاعات ضروری ذکر شده و بعد سال انتشار، روز و ماه، نام روزنامه و شماره صفحه را بیان می شود. و ارجاع دهی به سبک APA به شرح ذیل است.
نام خانوادگی نویسنده، حرف اول اسم کوچک نویسنده، (سال ، ماه چاپ)، عنوان مقاله، عنوان مجله، صفحات XX-XX مثال: فاطمی، ص. (1361، خرداد). مدیریت زمان. مجله بازرگان. صفحات 26-20
در رفرنس دهی پایان نامه و رساله، بعد از عنوان، باید بیان شود که آن منبع رساله دکترا یا پایاننامه کارشناسی ارشد و به صورت چاپ نشده است؛ و بعد باید نام دانشگاهی که مؤلف از آن فارغ التحصیل شده است ذکر شود. رفرنس دهی به روش APA از پایان نامه به شرح ذیل است:
مسعودی ، سید محمد صادق . (1389) . موضوع پایان نامه. نام دانشگاه.
شبکه مترجمین اشراق با ارائه خدمات در زمینه پارافریز و بررسی درصد تشابه با استفاده از نرم افزارهایی نظیر پلاگریسم چکر و آیتنتیکیت، در تلاش است تا مشتریان محترم بتوانند مقالات و یا رساله هایی با کیفیت بالا، با کم ترین میزان تشابه و با استناد به منابع اصلی ارائه دهند. جهت ثبت سفارش در زمینه های گفته شده، بر روی لینک زیر کلیک کنید:
