سرقت ادبی یا پلاگریسم عملی نادرست و نامناسب است که باعث استفاده از کلمات، ایده‌ها یا اثرات دیگران بدون کسب اجازه و یا اطلاع نویسنده اصلی می‌شود. این عمل معمولاً با کپی کردن بخش‌های متنی بدون ارجاع، ترجمه ناقص یا انتشار محتوای دیگران به نام خود انجام می‌شود. به‌طور کلی، سرقت ادبی از دو نظر اخلاقی و حقوقی نادرست است. در مقالات علمی و ادبی، سرقت ادبی باعث از بین رفتن اعتماد و قدرت تأثیرگذاری نویسنده اصلی می‌شود و همچنین قوانین حق تکثیر را نقض می‌کند. همچنین باعث می شود تا ژورنال مورد نظر از چاپ مقاله ای که درصد زیادی تشابه با دیگر منابع دارد، سر باز زند.
Plagiarism زمانی رخ می‌دهد که شما به هر دلیلی، حتی فراموشی، این اطلاعات را در مقاله خود وارد کنید که نه تنها درست نیست، بلکه برای نویسنده اصلی و جامعه علمی نیز عواقب منفی بسیاری دارد. منافعی که از انجام تحقیقات و پژوهش‌ها به دست می‌آید، توسط سرقت ادبی خطر می‌افتد و این موضوع می‌تواند اعتماد و اعتبار نویسنده را به همراه داشته باشد. همچنین، برای جامعه علمی و مجلات معتبر، سرقت ادبی یک نقض از نظر اخلاقی و حقوقی است که می‌تواند منجر به رد مقالات و کاهش اعتبار نویسنده شود. میزان سرقت ادبی می‌تواند متنوع باشد و شامل کلیه یا بخشی از اثر فرد دیگری شود. بعضی از موارد سرقت ادبی به صورت عمدی اتفاق می‌افتد، به این معنی که فردی عمداً از محتوای دیگران استفاده می‌کند و آن را به نام خود منتشر می‌کند. در موارد دیگر، سرقت ادبی می‌تواند به صورت غیرعمدی رخ دهد که ممکن است ناشی از عدم آگاهی، خطای نوشتاری یا فراموشی باشد. با این حال، در بیشتر موارد، با دقت و رعایت اصول اخلاقی نوشتاری می‌توان از سرقت ادبی جلوگیری کرد.
سرقت ادبی می‌تواند به چندین شکل و درجه باشد و ممکن است از نظر عمدی یا غیرعمدی متفاوت باشد. بررسی اینکه آیا در یک مقاله یا اثر موجود سرقت علمی یا ادبی وجود دارد و آیا عمدی یا غیرعمدی بوده است، از اهمیت بالایی برخوردار است. همچنین میزان سرقت ادبی می‌تواند متنوع باشد و شامل کلیه یا بخشی از اثر فرد دیگری شود. مهم‌ترین انواع سرقت علمی و ادبی به شرح زیر هستند:
سرقت ادبی کامل، شدیدترین نوع Plagiarism است. در این نوع سرقت ادبی، فرد سارق به طور کلی ادعا می‌کند که اثری که ارائه می‌دهد به طور کامل متعلق به خودش است، در حالی که در واقع این اثر به صورت اصلی توسط فرد دیگری ایجاد شده است. این اقدام همانند دزدی مالکیت فکری است و از نظر حقوقی و اخلاقی غیرقابل قبول است..
سرقت ادبی نوع بازنویسی شده و یا همان پلاگریسم جزئی یکی از رایج‌ترین اشکال سرقت ادبی است. در این نوع سرقت، فرد سارق از نوشته یا مطالعه‌ای استفاده می‌کند که توسط شخص دیگری ایجاد شده است و با اعمال تغییرات کمی در جملات، عبارات و واژه‌ها را به نام و تحت عنوان خودش منتشر می‌کند. بطور کلی، ایده اصلی اثر را حفظ می‌کند اما برخی جنبه‌ها را تغییر می‌دهد.
استفاده از این روش سرقت ادبی می‌تواند به دلیل ناشناخته بودن برخی دانشجویان درباره این مسئله و عدم آگاهی از روش‌های مناسب نگارش و ارجاع‌دهی، شایع باشد. برای کاهش خطر سرقت ادبی، توصیه می‌شود دانشجویان در فرآیند تحقیق و نوشتن مقاله از منابع معتبر استفاده کنند و در صورت استفاده از ایده‌ها، مطالب و نوشته‌های دیگران، به درستی به آنها ارجاع دهند.
سرقت ادبی منابع می‌تواند به صورت گسترده‌تر از سرقت محتوا اتفاق بیفتد و شامل موارد متعددی باشد. در زیر برخی از نمونه‌های دیگر سرقت ادبی را ذکر می‌کنیم:
ارجاع به منبع اشتباه: زمانی که پژوهشگر به طور نادرست به یک منبع ارجاع می‌دهد و منبع مورد اشاره در واقع وجود ندارد یا ارتباط مستقیمی با محتوای مورد بحث ندارد، می‌توان آن را سرقت ادبی منبع دانست.
حذف و دست‌کاری اطلاعات اصلی منابع: زمانی که نویسنده اطلاعات اصلی یک منبع را حذف یا تغییر می‌دهد تا مفهوم یا نتایج را تغییر دهد، به سرقت ادبی منبع می‌انجامد. این نوع سرقت ادبی می‌تواند نتایج پژوهش را متفاوت نشان دهد و باعث انتشار اطلاعات نادرست و نامعتبر شود.
عدم ارجاع به تمام منابع استفاده شده: زمانی که نویسنده از دو یا چند منبع استفاده می‌کند، اما فقط نام یکی از آنها را قید می‌کند و به سایر منابع ارجاع نمی‌دهد، سرقت ادبی منبع رخ می‌دهد. این نوع سرقت ادبی نشان می‌دهد که نویسنده تلاش می‌کند برخی از منابع را پنهان کند و به طور نادرست یک منبع را به عنوان منبع اصلی در نظر می‌گیرد.
در این نوع سرقت، نویسنده از قطعات و تکه‌هایی از متون دیگران استفاده می‌کند و آنها را به یکدیگر متصل می‌کند تا یک متن جدید را تشکیل دهد. این قطعات ممکن است از منابع مختلفی باشند و به طور ظاهری متن جدیدی را تشکیل می‌دهند، اما ایده و فکر پشت آنها تا حد زیادی از منابع اصلی بدون تغییر باقی می‌ماند.
سرقت ادبی موزاییکی نه تنها از نظر اخلاقی نادرست است، بلکه همچنین از نظر حقوقی نیز مشکلاتی را به همراه می‌آورد. زمانی که نویسنده از متون دیگران بدون اجازه استفاده می‌کند و آنها را به عنوان ایده‌ها و محتواهای خودش نشان می‌دهد، حقوق مالکیت معنوی دیگران را نقض می‌کند.
ممکن است نویسنده به طور ناخواسته یا به دلیل سهل‌انگاری، منابع را فراموش کند یا نقل‌قول‌ها را به درستی مشخص نکند. اشتباه و سهل‌انگاری می‌توانند موجب سرقت ادبی تصادفی شوند.
برای پیشگیری از سرقت ادبی تصادفی، مهم است که همواره روش‌های نقل‌قول کردن را بیاموزید و در زمان استفاده از منابع، دقت کافی را به کار ببرید. این شامل ذکر منبع به درستی، استفاده از نقل‌قول‌ها و جملات نقلی، و همچنین توجه به قوانین حقوق مالکیت معنوی است. همچنین، آگاهی از قوانین و مسئولیت‌های مربوط به استفاده از منابع دیگران و احترام به حقوق مالکیت معنوی ضروری است.
استفاده از ایده‌ها و محتواهای دیگران بدون ارجاع و تغییرات اساسی، به عنوان محصول خود قرار دادن، سرقت ادبی به حساب می‌آید. سرقت ادبی نه تنها شامل کپی کردن مستقیم متن یا نقل‌قول‌ها است، بلکه در صورت استفاده از ایده‌ها، مفاهیم، ساختارها یا ارزیابی‌های دیگران بدون اشاره به منبع، نیز به عنوان سرقت ادبی تلقی می‌شود.
اما باید تفاوتی بین سرقت ادبی و الهام گرفتن مورد توجه قرار داد. الهام گرفتن در واقع استفاده از ایده‌ها، انگیزه‌ها یا اثرات دیگران برای ایجاد چیزی جدید و خلاقانه است. در این حالت، فرد الهام گرفته از ایده‌ها و محتواهای دیگران، آنها را با دیدگاه و نوآوری خود ترکیب می‌کند و یک اثر جدید خلق می‌کند که متعلق به خودش است.
بارها پیش‌آمده که در سطح شهر تبلیغاتی مبنی بر نوشتن پایان‌نامه یا مقالۀ علمی ببینیم. سایه‌نویسی یا ghostwriting یک فرایند است که در آن یک نویسنده برای فرد دیگری متنی را می‌نویسد و در نهایت این متن به نام فرد سفارش‌دهنده به چاپ می‌رسد یا منتشر می‌شود. در این حالت، نویسنده واقعی که متن را نوشته است، معمولاً به صورت غیرقابل رویت و پنهان می‌ماند و اثر به عنوان اثر فرد سفارش‌دهنده شناخته می‌شود.
استفاده از سایه‌نویسی در برخی موارد ممکن است با رضایت طرفین رخ دهد و ممکن است به صورت قانونی و با رعایت توافقات قبلی انجام شود. در این صورت، هر دو طرف در جریان و توافق استفاده از این روش هستند و به طور صریح تعیین شده است که نویسنده واقعی نام خود را در اثر نخواهد داشت.
در برخی پروژه‌ها و مقالات گروهی، همکاری و مشارکت چند نفر معمولاً برای پیشبرد کار و تولید نتیجه مورد نیاز است. در این حالت، انتظار می‌رود که همه اعضای گروه به میزانی در فرآیند خلق و ایجاد اثر مشارکت کنند که قابل توجیه باشد و به اندازه‌ی کافی در ساختار و نتیجه نهایی مشخص باشد.
اگر یکی از اعضای گروه، با حذف نام دیگران و اعلام کار نهایی به نام خود، سعی کند از تلاش و مشارکت دیگران بهره‌برداری کند، این به عنوان یک نوع سرقت ادبی در نظر گرفته می‌شود. در کارهای گروهی، تقدیر از همه اعضا و اعتراف به مشارکت آنها ضروری است. اگر کسی ادعا کند که تمام کارها یا بیشتر امور را به تنهایی انجام داده و نام دیگران را حذف کرده، این ادعا به‌هیچ‌وجه قابل قبول نیست و نشانگر سرقت ادبی است.
استفاده از چارچوب و ساختار عینی مقاله یا اثر دیگری بدون اجازه و اعتراف به منبع اصلی، به عنوان سرقت ادبی محسوب می‌شود. استفاده از قالب مقاله شخص دیگر نیز ممکن است به عنوان نوعی از سرقت ادبی در نظر گرفته شود. این باعث نقض حقوق مالکیت معنوی و عدم احترام به تلاش و ذهنیت شخص دیگری می‌شود که قبلاً چارچوب را ایجاد کرده است.
استفاده از چارچوب و ساختار عینی می‌تواند به شکلی نادرست تلقی شود، زیرا در صورتی که چارچوب و ساختار مقاله یا اثری خاص به طور کامل و بدون تغییر استفاده شود و تنها محتوا و ایده‌ها تغییر کنند، این ممکن است به نظر برخی مبتلا به سرقت ادبی نباشد. اما هنگام استفاده از چارچوب و ساختار عینی مقاله یا اثر دیگری، اهمیت اعتراف به منبع اصلی و تلاش برای نشان دادن مشارکت و تلاش فردی در ایجاد آن چارچوب بسیار بالاست.
استفاده از آثار قبلی خودتان نیز می‌تواند در برخی موارد به عنوان یک نوع سرقت ادبی تلقی شود، به ویژه اگر استفاده بدون اعتراف به منبع اصلی و بدون تغییرات اساسی در محتوا و عبارات انجام شود.
در علم و تحقیقات، احترام به حقوق مالکیت معنوی و ارجاع به منابع اصلی از اهمیت بالایی برخوردار است. در صورت استفاده از آثار یا محتوای خود قبلی، توصیه می‌شود به منابع مربوطه ارجاع داده شود که می‌تواند از طریق استنادها، نقل قول‌ها، یا توضیح در متن مشخص شود.
سرقت ادبی یک جرم جدی و مورد توجه قرار گرفته است و مؤسسات و سازمان‌های علمی و ادبی برای پیشگیری از آن تدابیری اتخاذ کرده‌اند. استفاده از ابزارها و نرم‌افزارهای تشخیص سرقت ادبی می‌تواند یکی از راهکارهای موثر در این زمینه باشد. این ابزارها، با تجزیه و تحلیل متن و مقایسه آن با منابع دیگر، میزان تشابه و احتمال وجود سرقت ادبی را بررسی می‌کنند. استفاده از این ابزارها می‌تواند به نویسندگان و پژوهشگران کمک کند تا مطمئن شوند که کارهایشان تا حد امکان خالی از سرقت ادبی هستند.
با این حال، باید توجه داشت که این ابزارها نمی‌توانند به طور کامل و قطعی سرقت ادبی را تشخیص دهند. آنها معمولاً به عنوان ابزاری اولیه استفاده می‌شوند و نتایج آنها باید توسط افراد متخصص بررسی و ارزیابی شوند. بنابراین، علاوه بر استفاده از ابزارهای تشخیص سرقت ادبی، پیشنهاد می‌شود بر بازنویسی و بازگو کردن مطالب با استفاده از روش‌ها و تکنیک‌های حرفه‌ای نظیر پارافریز، ارجاعات مناسب به منابع و ... تأکید شود.
نرم‌افزارهای تشخیص سرقت ادبی و بررسی اصالت متن به طور گسترده‌ای در دسترس هستند. این نرم‌افزارها با استفاده از الگوریتم‌ها و قواعد زبانی پیشرفته، قادرند متن‌ها را با پایگاه داده‌های متنوعی مقایسه کرده و شباهت‌ها و ارتباطات میان آنها را تحلیل کنند. این پایگاه داده‌ها شامل مقالات علمی، نشریات، کتب و سایر منابع معتبر است. استفاده از نرم‌افزارهای تشخیص سرقت ادبی می‌تواند در چندین حوزه مفید باشد، از جمله:
این نرم‌افزارها با بررسی شباهت‌ها و تکرارها در متن، احتمال سرقت ادبی را تشخیص می‌دهند. این امر به نویسندگان و محققان کمک می‌کند تا از ارائه محتوای اصلی و اختراعات خود اطمینان حاصل کنند و در عین حال از استناد به منابع دیگر به درستی استفاده کنند.
نرم‌افزارهای تشخیص سرقت ادبی به نویسندگان و محققان کمک می‌کنند تا قبل از ارسال مقاله یا متن به ژورنال‌ها و نشریات، اطمینان حاصل کنند که متن‌هایشان اصالت دارند و با سایر مقالات و منابع موجود در دسترس تداخل ندارند.
دانشجویان می‌توانند از این نرم‌افزارها برای بررسی اصالت پایان‌نامه‌ها و تشخیص هر گونه سرقت ادبی استفاده کنند. این کار به آنها کمک می‌کند تا از صحت و قواعد اخلاقی پژوهش خود اطمینان حاصل کنند و از مشکلات احتمالی در دفاع از پایان‌نامه جلوگیری کنند.
مهم است بدانید که نرم‌افزارهای تشخیص سرقت ادبی تنها ابزاری برای تشخیص احتمالی سرقت ادبی هستند و نتایج آنها نیاز به بررسی دقیق توسط انسان دارد. از مهم‌ترین، دقیق‌ترین و رایج‌ترین نرم‌افزارهای تشخیص سرقت ادبی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
نرم‌افزار iThenticate یک ابزار قدرتمند برای شناسایی سرقت ادبی است. استفاده از این نرم‌افزار می‌تواند به نویسندگان و محققان کمک کند تا قبل از ارسال مقالات و متون خود به ژورنال‌ها و نشریات، از اصالت محتوا و عدم وجود سرقت ادبی در آن اطمینان حاصل کنند. استفاده از نرم‌افزارهای تشخیص سرقت ادبی می‌تواند از اتهامات ناخواسته به نویسندگان جلوگیری کند و در حفظ اخلاقیات و اصول علمی در ارسال و انتشار مقالات و پایان‌نامه‌ها مؤثر باشد.
نرم‌افزار Plagiarism Checker X به عنوان یک ابزار بررسی سرقت ادبی و نسخه‌برداری در متون علمی معرفی شده است. این نرم‌افزار به محققان و نویسندگان کمک می‌کند تا میزان سرقت علمی ناخواسته در مقالات خود را بررسی کنند و منابع اصلی و استنادات صحیح را پیدا کنند. با استفاده از سایت Plagiarism Checker X، محققان می‌توانند متون خود را بارگذاری کرده و به‌صورت آنلاین مقایسه کنند. این نرم‌افزار قادر است متون مختلف را با یکدیگر مقایسه کرده و احتمال سرقت ادبی را بررسی کند.
سمیم نور یک ابزار برای بررسی مشابهت و سرقت علمی در متون به زبان فارسی است. با استفاده از سمیم نور، کاربران می‌توانند متون خود را با متون بانک های منابع مختلف و متون ارائه شده در پایگاه‌های مهم اینترنتی ارائه کننده منابع علوم اسلامی و انسانی مقایسه کنند و مشابهت آنها را بررسی کنند. این روش بر اساس مقایسه متن اصلی با متن پارافریز شده است و به نظر می‌رسد که سایر مقالات و متون موجود در مجلات آنلاین در این فرآیند لحاظ نمی‌شوند.
در این میان برخی نرم‌افزارهای رایگان نیز برای کنترل سرقت علمی در متون وجود دارند که می‌توانند برای محققین غیر سازمانی (فردی) کاربرد داشته باشد. این نرم‌افزارها ممکن است به اندازه نرم‌افزارهای نام برده در بالا قدرتمند نباشند، اما همچنان می‌توانند به محققین کمک کنند تا سطح بالای سرقت علمی را در مقالات خود کاهش دهند. بعضی از نرم‌افزارهای رایگان کنترل سرقت علمی شامل موارد زیر می‌شوند:
Grammarly Premium |
Copyleaks |
DupliChecker |
Quetext |
SmallSEOTools |
PaperRater |
در مبحث سرقت علمی، تنها تشخیص کافی نیست؛ بعد از تشخیص، باید اقدام به رفع این تشابهات نمود. به همین جهت می توانید از راهکارهای زیر کمک بگیرید:
به استناددهی و ذکر منابع دقت کافی داشته باشید.
از نقل‌قول‌ها استفاده کنید و در متن از گیومه استفاده کنید.
کلمات را کپی نکنید، ایده اصلی را متناسب با زبان خود بیان کنید.
حتی در صورت ارجاع به مقاله های پیشین خود، اصول پیشگیری از سرقت ادبی را رعایت کنید.
در مواردی که مجبور به استفاده از ایده های دیگران هستید، از تکنیک بازنویسی کمک بگیرید.
تمام منابع استفاده شده را قید کنید.
قبل از ارسال نسخه نهایی خود به مجلات برای انتشار، آن را بازبینی کنید.
توجه داشته باشید که:
استناددهی صحیح و کامل، به خوانندگان امکان می‌دهد منابع مورد استفاده شما را پیدا کنند و به تأیید صحت و قابلیت تکرار نتایج شما برسند. در زیر توضیحاتی درباره روش‌های مختلف استناددهی و ارجاع به منابع آورده شده است:
در این روش، ارجاع‌ها در پایین صفحه، به صورت شماره‌گذاری، در فوت‌نت‌ها قرار می‌گیرند. شماره مربوطه در متن اصلی نیز قرار می‌گیرد و با فوت‌نت متناظر است. در فوت‌نت، می‌توانید جزئیات کاملتری از منبع را ارائه دهید، از جمله نام نویسنده، عنوان کار، نام ژورنال یا کنفرانس، سال انتشار و صفحات مربوطه.
در این روش، ارجاع‌ها در پایان متن قرار می‌گیرند، به صورت شماره‌گذاری. در متن اصلی، شماره مربوطه قرار می‌گیرد و با اندنت متناظر است. در بخش اندنت، می‌توانید منابع را با جزئیات کاملتری مانند نام نویسنده، عنوان کار، نام ژورنال یا کنفرانس، سال انتشار و صفحات معرفی کنید.
در این روش، ارجاع‌ها به صورت مستقیم در متن اصلی قرار می‌گیرند. معمولاً با ذکر نام نویسنده و سال انتشار منبع. برای اطلاعات کامل‌تر درباره منبع، می‌توانید در انتهای متن، یک فهرست منابع (مرجع) را ارائه دهید. این فهرست شامل نام نویسنده، عنوان کار، نام ژورنال یا کنفرانس، سال انتشار و صفحات مربوطه خواهد بود.
مهم است که در هر یک از روش‌های استناددهی و ارجاع، اطلاعات کامل و دقیقی را در مورد منبع ارائه دهید، تا خوانندگان بتوانند به راحتی منبع مورد نظر را پیدا کنند. همچنین، مطمئن شوید که سبک استناددهی شما با فرمت دانشگاه یا ژورنال مورد نظرتان همخوانی دارد. توصیه می‌شود همیشه قوانین و سبک‌های استناددهی مورد استفاده در دانشگاه یا ژورنالی که مقاله یا متن خود را ارسال می‌کنید را بررسی کنید و به طور دقیق دستورالعمل‌های آن را دنبال کنید. برخی از دانشگاه‌ها و ژورنال‌ها از سبک‌های استناددهی مشهوری مانند APA، MLA، Chicago و Harvard استفاده می‌کنند. این سبک‌ها دستورالعمل‌های خاصی را برای استناددهی در متن و فهرست منابع ارائه می‌دهند. بنابراین، بهتر است دستورالعمل‌های مربوطه را با دقت مطالعه کنید و آنها را به درستی پیاده سازی کنید.
سرقت ادبی باعث می‌شود که افرادی که زحمت و تلاش زیادی را برای ایجاد آثار ادبی می‌کشند، از حقوق خود محروم شوند و پیامدها و عواقب جدی برای افراد متخلف دارد. در ادامه، برخی از این عواقب را برای شما توضیح خواهیم داد:
سرقت ادبی می‌تواند تأثیرات جدی بر روی آینده تحصیلی و دانشگاهی فرد داشته باشد. سرقت ادبی می‌تواند به معنای نقض اصول اخلاقی و علمی باشد. اگر دانشجویی به سرقت ادبی متهم شود و این امر ثابت شود، ممکن است اعتبار مدرک و نمرات او تحت شک و سؤال قرار گیرد که می‌تواند تأثیرات جدی بر روی فرصت‌های تحصیلی و شغلی آینده او داشته باشد. همچنین، اگر کارهای علمی شما یا گروهی که در آن همکاری می‌کنید به سرقت ادبی متهم شود، ممکن است اعتبار و قابلیت اعتماد این کارها کاهش یابد و دیگران از همکاری با شما یا گروهتان منصرف شوند.
سرقت ادبی در آینده دور می‌تواند تأثیراتی بر اقتصاد یک کشور داشته باشد. زمان و انرژی که برای سرقت ادبی صرف می‌شود، می‌توانست به جایگزینی آن با تحقیقات و توسعه فعالیت شود که ممکن است باعث کاهش پیشرفت علمی، فناوری و ابتکار در کشور شود. همچنین، در صورت وجود سرقت ادبی در مقالات و کتب، قابلیت اعتماد به نظام علمی کاهش می‌یابد و این می‌تواند تأثیرات منفی بر رشد و توسعه اقتصادی داشته باشد.
سرقت ادبی و نقض قوانین کپی‌رایت می‌تواند منجر به پیامدهای حقوقی جدی برای افراد شود. در اغلب کشورها، وجود قوانین کپی‌رایت به منظور حفظ حقوق مالکیت فکری و انگیزه‌بخشی برای نوآوری است. در صورتی که فردی اقدام به سرقت ادبی کند و حقوق کپی‌رایت را نقض کند، ممکن است با درخواست غرامت از سوی شاکی و یا مجازات کیفری مواجه شود.
با توجه به اهمیت جلوگیری از انواع مختلف سرقت علمی یا ادبی، شبکه مترجمین اشراق با دسترسی به پایگاه‌های معتبر و همچنین نرم‌افزارهای مورداستفاده این پایگاه‌ها، می‌تواند میزان سرقت علمی مقالات شما را تشخیص داده و به کمک متخصصین خود اقدام به رفع آن نماید. جهت ثبت سفارش در این حوزه ها روی هر یک از لینک های مربوطه زیر کلیک نمائید:
