نکاتی که در ویرایش تخصصی کتاب باید رعایت شود، چیست؟
ویرایش کتاب نیز مانند ترجمه کتاب بسیار اهمیت دارد. ترجمه‌ای که تخصصی انجام نشده است باید توسط یک ویراستار یا به عبارت بهتر یک مترجم آشنا به ترجمه و فن ویراستاری انجام شود تا لطمه‌ای به اطلاعات و نگارش کتاب وارد نشود.
ویرایش یکی از مسائل علمی است که جایگاه چندانی در کشور ما ندارد. به بیان دیگر، اصولاً ما ایرانی‌ها به مسأله ویرایش توجه چندانی نداریم. این در حالی است که گفته می‌شود که حتی اساتید بزرگ دانشگاه‌های معتبر جهان، پیش از انتشار مقالات و نوشته‌های خود آن را برای بازخوانی و ویرایش به افرادی متخصص و صاحب دانش می‌سپارند. با ما همراه باشید تا با اهمیت ویرایش کتاب و اصول حاکم بر آن بیشتر آشنا شویم.
چرا کتاب را ویرایش می کنیم؟
ویرایش یا ویراستاری عبارت است از پیراستن نوشته از نارسایی‌ها و خطاهای علمی یا زبانی، و تنظیم مباحث آن برحسب مبانی منطقی و اصلاح خطاهای واژگانی و دستوری بر اساس معیارهای زبان در تشخیص درست از نادرست، به‌طوری که نوشته پس از ویرایش هیچ‌گونه خطای علمی یا زبانی و هیچ‌گونه بی‌‌نظمی و آشفتگی و نارسایی نداشته باشد و هیچ نکته‌ای که خلاف معیارهای پذیرفته‌شدهٔ آن زبان است، در آن مشاهده نشود. اهمیت ویرایش و ویراستاری بر هیچ‌کس پوشیده نیست. در واقع، ویرایش یک متن است که آن را خوانش‌پذیر می‌کند. ویراستاری، بررسی دقیق یک متن برای برطرف کردن ایرادهای دستوری، نگارشی، گرامری و تخصصی متن است. هر متنی نظیر کتاب، برای اینکه جان بگیرد و نظر خواننده را به خود جلب کند نیاز به ویرایش دارد. برطرف کردن ایرادات نگارشی و گرامری و نقطه گذاری از جمله مواردی است که باید در هر متنی بعد از نگارش آن انجام شود. از این رو ویرایش تخصصی متن اهمیت بسزایی دارد. اگر بکارگیری لغات تخصصی متن مشکل داشته باشد صدمه خیلی زیادی به علم و تحقیقی که انجام شده است خواهد زد. فرض کنید در متن تخصصی واژه ای به غلط بکار رود و یا به جای ترجمه تخصصی آن واژه، معنی عمومی آن استفاده شود، مطمئنا خواننده درک درستی از متن نخواهد داشت. پس از اینکه کتابی نوشته می شود یا توسط مترجم ترجمه می شود، باید در جهات مختلف بررسی و ویرایش شود که به این عمل ویراستاری کتاب گفته می شود. در واقع ویراستاری آخرین مرحله در آماده سازی کتاب قبل از انتشار و چاپ آن است که باید کاملاً طبق اصول و قواعد انجام گیرد و در طی آن کلیه اشتباهات از نوع فنی، زبانی، ساختاری، علمی، محتوایی و تخصصی و حتی علائم نگارشی تصحیح می شوند. بنابراین ویراستاری کتاب به معنای تهیه نهایی متن کتاب است که توسط ویراستاران متخصص از زوایای مختلف ویرایش می شود. ویرایش کتاب، تخصص می‌خواهد و برای این کار باید از کمک ویراستار متخصصی استفاده کنید که از روی منابع آموزشی صحیح و استاندارد، کار ویراستاری را آموخته است.
ویراستار متخصص کتاب چه ویژگی هایی دارد؟
ویراستاران دارای دانش و مهارت در حوزه ویرایش هستند و اطلاعات تازه و دست اولی درباره آخرین تغییرات واژه‌ها، قواعد و… دارند. آنها از اطلاعیه‌ها و قواعدی که فرهنگستان زبان فارسی مطرح می‌کند، باخبرند و براساس تجربه‌ای که دارند، دست به ویراستاری مقاله فارسی یا هر متن دیگری می‌زنند. یک ویراستار متخصص و خوب کتاب، باید خوب بخواند و زیاد هم بنویسد. این مهارت بدون مداومت در خواندن و نوشتن تقویت نمی‌شود. ازجمله ویژگی هایی که یک ویراستار کتاب باید داشته باشد عبارت هست از:
صریح و دقیق است
ممکن است اگر یک نویسنده یا دوست دیگر نوشتۀ ما را بخواند با یک توضیح کلی بگوید خوب بود یا به دل نمی‌نشیند. ویراستار متخصص معمولاً همین نظرات را با هر نکته‌ای که موجب بهبود کار ما می‌شود توضیح می‌دهد. او می‌داند چه چیزهایی می‌تواند به متن ما جان بدهد و آن را از خشکی برهاند. به همین دلیل به چند کلمه در مدح یا ذم نوشته بسنده نمی‌کند.
نگاه همه‌جانبه دارد
صرف اینکه چهارتا ویرگول و نقطه را میان نوشته‌ها جا بدهیم و غلط‌های املایی را اصلاح کنیم کافی نیست. چشم ویراستار باید میان حرف حرف متن بچرخد و روح نوشته را با تمام وجود دریابد. اگر ویراستار هر تغییر و تعویضی را که در نوشته اعمال می‌کند برای نویسنده توضیح دهد، خود موجب بهتر شدن کار هر دو می‌شود.
درگیر احساسات شخصی نمی شود
هیچ‌وقت از اینکه نویسنده از حرف او ناراحت شود یا فکر کند نوشته‌اش دارد سلاخی می‌شود نمی‌ترسند و بدون محابا و جانب‌داری، با تمرکز کامل روی نوشته، کار خودشان را انجام می‌دهند. بدون توجه به اینکه نویسنده چه نسبتی با آنها دارد. یک ویراستار خوب هر نوشته‌ای را به‌عنوان اولین نوشته می‌خواند حتی اگر مخاطب قدیمی نوشته‌های نویسنده باشد.
صبور است
بردباری برای شکل دادن به نوشته و تحقق چشم‌انداز نویسنده لازم است. گاهی مجبور می‌شویم یک متن را چندین و چند بار بخوانیم و بازنویسی کنیم تا اهداف بلندمدت نویسنده نیز حفظ شود.
صدای نوشته را حفظ می‌کند
شاید مهم‌ترین نکته‌ای که یک ویراستار خوب به آن توجه می‌کند حفظ صدای نویسنده است. گاهی تغییرات در نوشته به‌عنوان زیبانویسی، آن‌قدر زیاد و غیرمعمول است که نویسنده اگر فریاد هم زده باشد دیگر صدایش به گوش نمی‌رسد. هنر یک ویراستار خوب اعمال نظر خود بدون از بین بردن روند و روح اصلی متن است.
روی اهداف نویسنده تمرکز دارد
برای ویراستار راحت است که نوشته را دست‌کاری کند و آن‌طور که می‌خواهد آن را پیش براند به‌خصوص آن‌هایی که نویسنده هم هستند. اما اجازه می‌دهد بهترین ایده‌های نویسنده بیان شود و صدای او به گوش مخاطب برسد.
تجزیه‌وتحلیل می‌کند
یک ویراستار متخصص مشکلات را پیدا می‌کند و دلیل چرایی آن را در نظر می‌گیرد. تا زمانی که متوجه نشود مشکل از کجاست و چه آسیبی به نوشته می‌زند نمی‌تواند تغییری در آن به وجود بیاورد. به این‌ترتیب و با استفاده از دانش خود می‌تواند راهکار های مختلفی ارائه دهد.
خلاق است
وقتی زمان اندک است و زمان برای بازنویسی کامل وجود ندارد. وقتی کلمه‌ها تکراری و کلیشه‌ای هستند، وقتی جمله‌ها هرکدام ساز مخالف می‌زنند، وقتی قوانین خشک و سخت وجود دارد این ویراستار است که با خلاقیت خودش، همه موانع و مشکلات را حل می کند.
انواع ویرایش کتاب
یک ویراستار اطمینان حاصل می کند که نوشته آنچه نویسنده در نظر دارد را بیان می کند و آن را با صدای نویسنده و با حساسیت های او می گوید. وظیفه ویراستار این است که یک داستان، مقاله یا نسخه خطی را از نظر شفافیت، لذت بردن، منطق، جریان و معنی بهتر کند. وقتی کسی کتابی را به تألیف درآورده یا آن را ترجمه کرده است، نیاز دارد که آن را هم به لحاظ علمی و هم به لحاظ زبانی ویرایش نماید. پس در حالت کلی از بین انواع مختلف ویرایش متون، ویراستاری کتاب به دو صورت انجام می گیرد:
ویرایش علمی
ویرایش زبانی
اصول ویرایش تخصصی کتاب و نکات مهم آن
ویرایش یک کتاب امری پیچیده و حساس می باشد که علاوه بر تخصص به تجربه و مهارت کافی نیز نیاز دارد و اصولی مانند جدا نویسی، خلاصه نویسی و رعایت علائم نگارشی ضروری است. علاوه بر اصول ذکر شده در فرایند ویرایش کتاب توجه به نکات زیر نیز مهم و ضروری است:
کتاب نباید دارای پاراگراف‌های طولانی و خسته کننده باشد. اگر چنین پاراگرافی وجود دارد، باید آن را به پاراگراف‌های کوچکتر تقطیع نمایید. جملات هم نباید طولانی باشند. جملات طولانی یکی از کلیدی‌ترین دلایل ارجاع مجدد مکتوب یا ترجمه شما از سوی انتشاراتی محسوب می‌شود. شما نباید خواننده را خسته کنید بلکه باید همیشه به جذاب بودن متن هم توجه داشته باشید.
اگر درباره مطلبی در کتاب سخن می‌رود که نیاز به هم سخنی است بهتر است از عبارت‌هایی استفاده کنید که خواننده را به نوعی دیالوگ با متن ترغیب می‌نماید. در اینجا نیاز دارید که حس هم‌سخنی را با جملاتی حساب شده ایجاد نمایید. چرا که خود این کار فی نفسه یک هنر است.
تلاش کنید تا خواننده در ضمن خواندن متن حس کسب اطلاعات را به دست آورد. به بیان دیگر، گام به گام با خواننده باید اطلاعاتی مهم را در اختیار او قرار دهیم تا خواننده حس نکند که شما فقط وقت او را تلف کرده اید.
ویرایش کتاب خود را کجا بسپاریم؟
ادیت یا ویرایش یک کتاب باید از طریق افرادی که دانش لازم را چه به لحاظ علمی و چه به لحاظ فنی و زبانی دارا هستند انجام پذیرد. این افراد هستند که هم کار خواننده را راحت می‌کنند و هم به شخص نویسنده یا مترجم کمک می‌کنند تا متن خودش را در بهترین شکل به جامعه علمی عرضه نماید. حضور این افراد متخصص در جامعه، یکی از شاخص‌های مهم در ارزیابی درجه پیشرفت یک جامعه و پویایی آن محسوب می‌شود. ما با استفاده از خدمات این افراد است که می‌توانیم از صحت و سلامت متن کاملاً اطمینان حاصل کنیم. شاید انجام ویرایش توسط خود نویسنده کار دشواری به نظر برسد. در این حالت هم باز این پرسش مطرح می‌شود که چگونه ویرایش یک کتاب را انجام دهیم؟ پاسخ به این پرسش اینگونه است که که شما بهتر است کارتان را به ویراستار با تجربه در آن حوزه بسپارید. شبکه مترجمین اشراق با بهره گیری از متخصصین شایسته و کاربلد توانسته خدمات قابل قبولی را در حوزه ویراستاری در اختیار مشتریان عزیز خود قرار دهد لذا شما می توانید از طریق لینک زیر اقدام به ثبت سفارش ویراستاری کتاب خود در این مؤسسه نمایید.
