زبانها و گویش های زیادی قدمت چند هزار ساله دارند. ولی فقط چندین گویش است که هنوز حیات خود را حفظ کرده اند. این زبانها به مرور زمان تغییر یا تکامل یافته اند.
نیاز به برقراری ارتباط یکی از نیازهای ذاتی و طبیعی همه موجودات است. انسانها از آغاز حیات برای برقراری ارتباط با یکدیگر و نیز رفع ابتدایی ترین نیازها، ابتدا از آواها و صداها و حرکات دست و بدن استفاده کرده اند و به مرور زمان یاد گرفتند که برای هر منظور خود، نماد واحدی در نظر بگیرند تا به کمک آنها با یکدیگر صحبت کرده و راه برقراری ارتباط را هموارتر کنند. با گذر زمان، این نمادهای واحد در مناطق مختلف دنیا شکل یک سیستم منظم قراردادی به خود گرفت و زبان نامیده شد و به عاملی برای تمایز گروه های فرهنگی و اجتماعی مختلف تبدیل شد.
بدون شک توام با تکامل انسان، زبان های مناطق مختلف دنیا نیز این سیر تکاملی را طی کرده و به شکل امروزی خود رسیده اند. در واقع با تغییر هر نسل، زبان نیز دستخوش تغییر و تحول میشود. برخی زبان ها شاخه های مختلفی به خود گرفته اند. برخی دیگر اما به کلی منسوخ شده اند. برخی نیز طی قرن ها تغییرات اندکی داشته و همچنان مورد استفاده مردم زیادی هستند.
امروزه در سراسر جهان، بیش از 7102 زبان زنده وجود دارد هر کدام از این زبانها ویژگی های خاص خود را دارند که ریشه آنها به فرهنگ منطقه و مردمی که به آن زبانها تکلم میکنند بازمیگردد. بنابراین نمی توان هیچ یک از آنها را بر دیگری برتری داد و به خاطر داشتن ویژگی های خاص آن را بهتر یا بدتر از سایر زبان ها دانست.
کهنترین زبانهایی که قصد داریم در اینجا به آنها اشاره کنیم علی رغم قدمت زیاد، هنوز هم حیات خود را حفظ کرده اند که این حیات با ویژگی مشترک آنها یعنی منسجم بودن و عدم بروزدگرگونی چشم گیر در ساختار و بدنه این زبانها رابطه مستقیم دارد.
زبان فنلاندی اگرچه ممکن است تا قرن شانزدهم نوشته مکتوب نشده باشد؛ ولی ریشه آن به زبان سامی در حدود ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ سال پیش از میلاد مسیح بر می گردد. این زبان از خانواده زبانهای Finno-Ugric است که شامل زبانهای استونیایی، مجارستانی و چند زبان کوچکتر دیگر در منطقه سبیری میشود.با وجود این، زبان فنلاندی کلمات زیادی دارد که از زبانهای دیگر این خانواده طی قرنها وارد این زبان شده است. حتی بعضی از این کلمات از زبانهایی گرفته شده که دیگر امروزه وجود ندارند. مثلا کلمه مادر aiti از زبان گوتیک یا کلمه kuningas به معنای پادشاه که از زبان ژرمنی گرفته شده است که امروزه در هیچ زبان ژرمنی وجود ندارد.در بیشتر موارد نیز، زبان فنلاندی این کلمات را به شکل اصلی آنها از زبانی که آمدهاند، حفظ کرده است. این زبان به طور تقریبی ۶ میلیون استفاده کننده دارد.
بیشتر زبانهای اروپایی جزء خانواده زبانهای هندو-اروپایی هستند و احتمالاً در سال ۳۵۰۰ پیش از میلاد از همدیگر جدا شدند. این زبانهای به شاخههای آلمانی، ایتالیایی و انگلیسی تقسیم شدند وبا مرور زمان اشتراکات زبانیها آنها کمتر شد. یکی از شاخههای خانواده زبانهای هندو-اروپایی زبانهای بالتیک است که حدود سال ۳۵۰۰ از میلاد جدا شد. زبان لیتوانیایی اغلب آواها و دستور زبان خود را از این زبان دارد. بنابراین زبانشناسان این زبان را از قدیمیترین زبانهای زنده دنیا مینامند.
این زبان در 400 سال پس از میلاد منسوخ شد و تنها در مراسم های مذهبی یهود از آن استفاده میشد؛ اما سال ها بعد با ظهور صهیونیسم در قرن های نوزدهم و بیستم میلادی، زبان عبری بعنوان یک زبان مذهبی احیا و به صورت شاخه ای از زبان یهودیان در سراسر دنیا مطرح شد و ساکنان فلسطین اشغالی، آن را به عنوان زبان رسمی خود برگزیدند.
نسخه های مدرن کتب یهودی با زبانی متفاوت نسبت به کتاب مقدس اصلی نگاشته شده اند. کسانی قادر به درک، تحلیل و تفسیر نسخه ی اصلی کتاب مقدس نوشته شده در عهد باستان هستند که به زبان عبری مسلط باشند. اگرچه عبری مدرن با عبری تورات متفاوت است اما عبریزبانها کاملاً میتواند آیات تورات را متوجه شوند.
از این روست که زبان عبری در میان سخنرانان یهودی باب شده و شکل مدرنی از آن که تحت تاثیر زبان Yiddish ( شاخه ای از زبان یهودیان) بود شکل گرفته است.
قدمت این زبان سال به 1250 پیش از میلاد میرسد و منشا پیدایش آن چین و بخشهایی از جنوب شرقی آسیاست. زبان چینی مورد استفاده ترین زبان جهان بوده و در حال حاضر، 16 درصد از مردم جهان قادر هستند حداقل به یکی از شکل های زبان چینی صحبت کنند؛ در واقع از هر 6 نفر، یک نفر مسلط به زبان چینی است.
اگرچه قدیمی ترین شکل زبان چینی دیگر رایج نیست؛ با این حال مشتقات زیادی از این زبان از جمله ماندارین، کانتونی، وو، مین و یو امروزه به طور گسترده ای مورد استفاده قرار می گیرند و ماندارین و کانتونی رایج ترین آن ها هستند. زبان چینی نیز یکی از زبان های رسمی سازمان ملل و زبان رسمی کشورهای چین، تایوان و سنگاپور است.
قدمت زبان یونانی به سال 1120 پیش از میلاد و منشا آن به کشور یونان برمیگردد.این زبان نیز یکی دیگر از قدیمی ترین زبان ها در جهان و زبان بسیاری از فیلسوف ها و متفکران باستان بوده است. زبان یونانی مدرن حدود قرن 11 میلادی از زبان یونانی باستانی مشتق شد. نکته جالب درباره زبان یونانی اینست که آثار نوشته شده به این زبان به بیش از 34 قرن پیش باز می گردد. زبان یونانی یکی از زبان های رسمی سازمان ملل بوده و زبان رسمی کشورهای یونان و قبرس نیز به شمار می رود.
زبان یونانی باستان به علت برخورداری از ادبیات غنی هنوز طرفداران فراوانی دارد که مایل هستند آثار ارزشمند هومر، سوفکلس و آیسخولوس (آشیل) را به زبانی که این ادبیات در آن پدید آمده، مطالعه کنند. علاوه بر آن، هنوز از گنجینهی لغات این زبان برای واژه سازی علمی و فلسفی استفاده می شود.
فارسی یا پارسی یکی از زبان های هندواروپایی در شاخهی زبان های ایرانی جنوب غربی و زبان رسمی کشورهای ایران، افغانستان، تاجیکستان و ازبکستان (در کنار پشتو) است. زبان رسمی کشور هندوستان نیز تا پیش از ورود استعمار انگلیس، فارسی بود.قدمت این زبان به 600 سال قبل از میلاد میرسد. فارسی نوین شاخهای از فارسی باستان و زبان رسمی امپراتوری ایران است که یکی از قدیمی ترین زبان های زنده دنیا محسوب میشود. فارسی نوین از سال ۸۰۰ میلادی رایج شد. از ویژگیها خاص زبان فارسی نوین این است که تغییرات کمی در طول تاریخ داشته و امروزه فارسی زبانها تقریبا میتوانند به راحتی کتابها ومتون قدیمی را بخوانند برخلاف انگلیسی زبانها که به سختی میتوانند برای مثال نمایشنامههای شکسپیر را بخوانند.
یکی از پرگویش ترین زبان های جهان، بزرگ ترین عضو از شاخه زبان های سامی (آفریقایی–آسیایی) زبان عربیست که با زبان های عبری و آرامی هم خانواده است. زبان عربی یکی از شش زبان رسمی سازمان ملل متحد و زبان رسمی ۲۵ کشور است. قدمت آن به 5120سال پیش از میلاد و منشا آن به کشور عربستان برمیگردد.
زبان عربی نیز همچون اعراب که زمانی تمام دنیا را تسخیر کرده بودند، در تمام جهان پخش شده و یکی از قدیمی ترین زبان ها در جهان به شمار می رود. زبان عربی پنجمین زبان پر استفاده جهان بوده و زبان اول حداقل 290 میلیون نفر در دنیاست.
قدمت زبان عربی به عصر آهن باز می گردد و در علوم مختلف، ریاضیات و فلسفه بسیار بهکار رفته و بسیاری از زبان های اروپایی نیز از آن تاثیرهایی گرفته اند.