همانندجوئی، ابزاری است که از آن برای تشخیص سرقت علمی و ادبی استفاده می‌شود. هدف در یک روش همانندجوئی، تشخیص تمام قسمت‌های همانند موجود در یک متن مشکوک با توجه به تعدادی متن منبع احتمالی است.
هر روش همانندجوئی، از سه فرآیند تشکیل شده است که در ادامه به‌اختصار بیان می‌شود:
در بازیابی متن، باید تمام منابعی که گمان می‌رود از متن آن‌ها در نگارش متن مشکوک استفاده شده است، بازیابی کنیم. به طوری که هزینه‌های آن سرسام‌آور نبوده و کمینه شده باشند.
در فرآیند تطبیق متن، متن مشکوک و متن احتمالی به واحدهایی مانند پاراگراف، جمله و... تقسیم‌بندی شده وهمانندی آن‌ها مورد بررسی و تفحص قرار می‌گیرد تا میزان همانندی آن‌ها مشخص شود.
در پردازش نهایی، بررسی‌‌های بیشتر برای قسمت‌های مشابه متن مشکوک با متن منبع احتمالی انجام می‌شود تا باز هم میزان همانندی آن‌ها بررسی شده و تا حد امکان رفع شود.
روش‌های همانندجوئی تک‌زبانی را، می‌توان با توجه به ابزارهای مورد استفاده در آن‌ها به دسته‌های زیر تقسیم‌بندی کرد:
همانندجوئی مبتنی بر گرامر
همانندجوئی مبتنی بر کاراکتر
همانندجوئی مبتنی بر بردار
همانندجوئی مبتنی بر نگارش
معنایی
احتمالاتی
ساختاری
سرقت علمی عبارت است از، استفاده غیر‌مجاز و بدون اجازه و یا تقلید نزدیک از ایدهها و نگارش شخصی دیگر و ارائه آن به‌عنوان کار خود.
سرقت علمی به معنای استفاده از جملات یا ایده‌های دیگران است بدون اینکه نویسنده اصلی آن ذکر شده باشد و یا بدون اینکه حتی به‌عنوان نقل‌قول مطرح شده باشد. در بیشتر اوقات این کار کاملاً غیرعمدی بوده و فرد کاملاً به‌صورت تصادفی و بدون آگاهی از انجام این عمل، مرتکب آن می‌شود.
البته زمانی که فردی یک مقاله دانشگاهی می‌نویسد می‌تواند از پژوهش‌ها و یافته‌های دیگران نیز به‌عنوان منابع معتبر و قابل استناد در مقاله خود استفاده کند ولی باید این منبع به‌درستی به کار برده شود تا مقاله نوشته شده جزو سرقت علمی و ادبی محسوب نشود.
برای کاهش درصد همانندجوئی، ابتدا باید بدانیم که چه بخش‌هایی از مقاله ، درصد همانندجوئی بالائی دارند تا بتوانیم این مشکل را حل کنیم.برای انجام این فرآیند، باید مقاله خود را به کمک یک ابراز تشخیص، مانند سامانه همانندجوئی، بررسی کنید تا درصد همانندجوئی مقاله شما در هر قسمت مشخص شود.
پس از تعیین درصد همانندجوئی قسمت‌های مختلف، مقاله خود را تقسیم‌بندی کنید و مشخص نمایید که در هر بخش درصد همانندجوئی چقدر است.
رفع سرقت ادبی و کاهش درصد همانندجوئی مقاله در 4 مرحله انجام می‌شود که عبارتند از:
پارافریز کردن Paraphrasing
ریوردینگ Re-wording
ریرایتینگ یا بازنویسی Re-writing
برنامه تشخیص سرقت ادبی
برای انجام هرکدام از این مراحل، باید درصد همانندجوئی هر بخش مشخص شود.
پارافریز کردن، به این معناست که شما متنی که قبلاً توسط نویسنده دیگری نوشته شده را، دوباره به زبان خود با جملاتی ساده و کوتاه بیان می‌کنید. به صورتی که ایده و افکار نویسنده حتماً حفظ شود. در پارافریز کردن شما ایده نویسنده را با جملاتی ساده‌تر و به زبان خودتان، به دیگران منتقل می‌کنید. پارافریز، راهی برای بیان ساده ایده‌هاست. متن باید به‌صورت دقیق پارافریز گردد و منابع و رفرنس‌هایی که به‌عنوان منبع سرقت علمی و ادبی در گزارش همانندجوئی عنوان شده‌اند، باید به لیست منابع و مآخذ اضافه شوند.
در فرآیند پارافریز، کارهای مختلف باید با دقت زیاد انجام شود که بعضی از آن‌ها عبارت‌اند از:
بازنویسی متن
عدم کپی‌برداری
استفاده مناسب از نقل‌قول‌ها
ذکر منابع در فرمت بندی صحیح
استفاده از کلمات و جملات مترادف مناسب
فرمت‌بندی اصولی و ویرایش ساختاری صحیح
در این روش، کلمات مترادف جایگزین کلمات اصلی متن می‌شوند و در ساختار جملات تغییری ایجاد نمی‌شود. ریوردینگ، ساده‌ترین روش کاهش درصد همانندجوئی در مقاله است. این روش تنها برای بخش‌هایی کاربرد دارد که درصد همانندجوئی آن ها کمتر از 2% است.
در این روش، کلمات و عبارات متن اصلی تغییر داده می‌شوند اما معنی و مفهوم اصلی باید حفظ شود. هدف از بازنویسی، حفظ معنی و مفهوم اصلی جمله است و می‌توان از کلمات مختلفی در جمله استفاده کرد مه در متن اصلی وجود ندارند. تنها شرط ریرایتینگ درست، حفظ معنا و مفهوم جمله است. در این روش شما اطلاعاتی را حذف نمی‌کنید. برای نشان دادن درک ایدهها و افکار نویسنده، توضیح مفاهیم یا اصطلاحات دشوار، وضوح بیشتر ایده‌های نویسنده و... از بازنویسی استفاده می‌شود.
در آخرین مرحله، لازم است تا بار دیگر مقاله خود را با استفاده از برنامه‌های تشخیص سرقت علمی و ادبی، بررسی کنید تا از کاهش همانندجوئی آن مطمئن شوید.
در روش رایتینگ، چینش و ساختار جملات متن تغییر می‌کند، اما در روش ریوردینگ، کلمات مترادف جایگزین کلمات اصلی می‌شوند.
پارافریز، بیان معنا و مفهوم نوشته‌های شخص دیگر با کلمات خودتان است ولی بازنویسی، حفظ معنا و مفهوم اصلی متن، با کلمات و عبارات جدید است.
همان‌طور که قبلاً هم گفته شد پارافریز معنا و مفهوم متن اصلی با کلمات ساده و روان خودمان است ولی نقل‌قول، بیان عبارت و گفته اصلی از زبان فرد موردنظر بدون هیچ‌گونه تغییری است.
همانندجوئی و کاهش درصد آن در مقاله و کتاب بسیار حائز اهمیت است. چراکه اگر در کتاب یا مقاله‌ای به عمد یا غیرعمد از جملات، پاراگراف‌های یک منبع دیگر استفاده شده باشد، به‌عنوان سرقت علمی و ادبی محسوب شده و ارزش و اعتبار خود را از دست می‌دهد. برای کاهش درصد همانندجوئی، راهکارهایی وجود دارند که در مؤسسات معتبر ارائه می‌شوند. شبکه مترجمین اشراق یکی از معتبرترین این مؤسسات می‌باشد که با کادر مجرب و حرفه‌ای و با خدمات و پشتیبانی 24 ساعته آماده ارائه خدمات به جامعه علمی و ادبی کشورمان می‌باشد.
