یک مترجم متخصص فردی است که علاوه بر تسلط کامل به یک زبان خارجی، در یک رشته تخصصی نیز تحصیلات آکادمیک داشته باشد. ترجمه پایان‌نامه‌ها و متن‌های تخصصی فرآیند پیچیده‌تری نسبت به ترجمه متن‌های عمومی دارد. بنابراین باید کار ترجمه چنین متونی توسط مترجمی انجام شود که تخصص وی با رشته تخصصی پایان‌نامه مشترک باشد تا مطالب را بدون کم‌‌وکاست به زبان مقصد برگرداند.
پایان‌نامه درواقع به‌عنوان یک واحد درسی در چارت آموزشی دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری گنجانده شده است و به مراتب پر اهمیت‌تر از سایر واحدهای درسی شناخته می‌شود. نتایج حاصل از ماه‌ها و حتی سال‌ها تحقیق و پژوهش دانشجوی تحصیلات تکمیلی درنهایت در قالب پایان‌نامه ارائه می‌شود. در نگارش و تدوین پایان‌نامه، عنوان و چکیده آن باید به انگلیسی ترجمه شود و در انتهای پایان‌نامه قرار گیرد. در برخی موارد مانند اخذ پذیرش از دانشگاه‌های معتبر دنیا و یا هنگامی‌که پژوهشگر می‌خواهد اطلاعات موجود در پایان‌نامه خود را در قالب مقاله ارائه دهد، لازم است علاوه بر چکیده، کل متن پایان‌نامه به زبان انگلیسی ترجمه شود؛ بنابراین ترجمه پایان‌نامه یک امر سرنوشت‌ساز برای پژوهشگران به شمار می‌رود و باید انجام آن را به مترجمین متخصص و با ترجمه سپرد.
مترجمان بر اساس متغیرهای مختلفی تقسیم‌بندی می‌شوند که در ادامه مطلب به آن‌ها اشاره شده است.
مترجمان با توجه به میزان تحصیلات، تجربه و اطلاعات خود به سه دسته مترجم عمومی، تخصصی و رسمی تقسیم می‌شوند.
مترجمان عمومی معمولاً فارغ‌التحصیلان یکی از زبان‌های خارجی هستند و ترجمه متون غیرتخصصی مانند رمان، اخبار، مطالب سرگرمی و... را انجام می‌دهند.
این مترجمان علاوه بر تسلط به یک زبان خارجی معمولاً در یک رشته تخصصی تحصیلات آکادمیک دارند و در آن زمینه فعالیت می‌کنند. ترجمه پایان‌نامه، مقاله و کتب تخصصی بر عهده این مترجمان است.
مترجمان رسمی از طریق آزمون استخدامی مترجمان که زیر نظر قوه قضاییه برگزار می‌شود پذیرفته می‌شوند و علاوه بر اطلاعات زبان‌شناختی باید اطلاعات حقوقی نیز داشته باشند. این مترجمان ترجمه مدارک و اسناد رسمی برای ارائه به سفارتخانه‌های کشورهای دیگر را عهده‌دار هستند.
دسته‌بندی دیگر براساس نوع دستمزد دریافتی توسط مترجم از مشتریان یا کارفرما است.
مترجمین ثابت و مستقر در یک مرکز ترجمه هستند و پروژه‌هایی که توسط مرکز به آن‌ها سپرده می‌شوند را انجام می‌دهند و دارای حقوق و مزایای ثابتی هستند.
این مترجمان به‌اصطلاح مستقل یا خود اشتغال به‌حساب می‌آیند؛ یعنی از لحاظ حقوقی به کارفرمایان وابسته نیستند و به‌طور مستقیم با مشتریان ارتباط دارند و دستمزد خود را از آن‌ها دریافت می‌کنند.
مترجمانی هستند که در محل ساختمان کارفرما کار نمی‌کنند و از راه دور با آن‌ها در ارتباط هستند و پروژه توسط کارفرما به آن‌ها واگذار می‌شود. ولی معمولاً به‌صورت درصدی کار می‌کنند و حقوق ثابتی برای آن‌ها تعریف نشده است. مدت زمان همکاری مترجمان فریلنسری اغلب موقتی است.
یک مترجم متبحّر باید دارای یکسری ویژگی‌های خاص باشد تا بتوان از کیفیت ترجمه‌اش اطمینان حاصل کرد. این خصوصیات عبارت اند از:
آشنایی با اصطلاحات تخصصی موجود در متن، فرمول‌ها و نمادها و جداول یا روش‌های خاص علمی؛
توانایی بازسازی ساختار جملات و مفاهیمی که ساختار آن‌ها با ترجمه تحت‌اللفظی به هم می‌ریزد؛
رعایت اصل امانت‌داری و انتقال مفاهیم به‌طور کامل و عدم اعمال سلیقه شخصی در آن‌ها؛
برقراری ارتباط و تعامل با سایر مترجمان فعّال در حوزه تخصصی خود و تبادل‌نظر با آن‌ها؛
حفظ محرمانگی و مسئولیت‌پذیری در قبال اسناد و فایل‌های دریافتی از مشتری؛
برنامه‌ریزی دقیق و پایبندی به آن برای ارائه ترجمه با بهترین کیفیت؛
تسلط کامل به زبان عمومی و گستردگی دایره لغات و واژگان؛
زمان‌بندی درست و سریع بودن در کنار کیفیت کاری بالا؛
داشتن انعطاف ذهنی بالا و مبتکر و خلاق بودن؛
مطالعه مستمر و بروز کردن دانش و اطلاعات.
با توجه به ارزش علمی بالای پایان‌نامه، چند اصل مهم و اساسی جهت انتخاب بهترین مترجم برای ترجمه آن وجود دارد که با توجه به آن‌ها می‌توان به مترجم و ترجمه مطلوب دست‌یافت. این اصول به شرح زیر است:
مهم‌ترین و اساسی‌ترین شرط برای انتخاب مترجم تخصصی متون و مقالات هر رشته، داشتن تحصیلات دانشگاهی مرتبط با آن رشته است. به این دلیل که کاربرد هر عبارت در هر زمینه تخصصی متغیر است و مفهوم خاصی را منتقل می‌کند، پس باید رشته تحصیلی مترجم و تخصص وی، با زمینه پایان‌نامه یکی باشد.
برای انتخاب بهترین مترجم باید از پروژه‌هایی که مترجم موردنظر در زمینه تخصصی پایان‌نامه فعالیت داشته، آگاه بود. طول مدت فعالیت مترجم، مؤسساتی که با آن‌ها همکاری داشته و میزان رضایت مشتریان سابق معیارهایی برای سنجش تجربه مترجم است.
ازجمله فاکتورهای مهم درزمینهٔ ترجمه و یافتن بهترین مترجم، بحث مالی است. این مسئله خصوصاً برای قشر دانشجو که اغلب درآمد ثابتی ندارند، بسیار پر‌اهمیت به شمار می‌رود.
برای اطلاع از روند انجام پروژه، پاسخ به سؤالات مشتریان و همچنین در صورت رضایت، مراجعه مجدد به مترجم باید راه‌های ارتباطی مناسبی با مترجم وجود داشته باشد.
یک مترجم خوب برای جلب اعتماد مشتری باید به وی تضمین بدهد تا اگر ترجمه موردنظر ایراد یا نقصانی داشت، امکان ویرایش و تصحیح مجدد آن وجود داشته باشد.
بعد از آشنایی با ویژگی‌های مترجم خوب برای پایان‌نامه، باید راه‌های دسترسی و برقراری ارتباط با این مترجمان را شناخت. در حال حاضر مؤسسات مختلفی خدمات ترجمه تخصصی را ارائه می‌دهند و مترجمان متعددی در این مؤسسات مشغول به کار هستند؛ ولی پیدا کردن مترجم ماهر و باتجربه از بین این تعداد، کار دشواری است و باعث سردرگمی می‌شود. یکی از راه‌های محک زدن اعتبار مؤسسه و مترجمان آن، مراجعه به وب‌سایت مؤسسه و جست‌وجو در بین نظرات کاربران و مشاهده نمونه کارهای ترجمه مترجمان است. یکی دیگر از مزایای مؤسسات ترجمه این است که محدودیت مکانی مطرح نیست و از اقصی نقاط کشور می‌توان با این مؤسسات از طریق اینترنت ارتباط برقرار نمود و سفارش ترجمه را ثبت کرد.
به‌منظور تسهیل دسترسی به مترجمین حرفه‌ای برای پایان‌نامه‌ها و مقالات برای دانشجویان و پژوهشگران، شبکه مترجمین اشراق، با همکاری مترجمین زبده و متخصص در رشته‌های مختلف تحصیلی با ارائه گواهی کیفی، اقدام به معرفی مترجمین متخصص جهت انجام پروژه‌های ترجمه پایان‌نامه می‌کند. پژوهشگران عزیز می‌توانند به‌صورت حضوری و یا آنلاین و از طریق سایت سفارش ترجمه چکیده یا کل متن پایان‌نامه خود را ثبت نمایند.
