چالش های مهم در ترجمه تخصصی متون

ترجمه متون تخصصی

ترجمه متون تخصصی یکی از اصلی‌ترین نوع ترجمه متون است. متون تخصصی نقش بسیار مهمی را در زندگی قشر دانشگاهی ایفا می‌کند و هدف از انجام آن تحقق بخشیدن به مطالب علمی پژوهشگران و جذب کردن توجه افراد علاقمند به آثار علمی است. تنوع متون دانشگاهی، مترجمان را در این حوزه با چالش‌های زیادی مواجه کرده است، چون متون باید با دقت بسیار بالایی ترجمه شوند که نیازمند مترجم حرفه‌ای هستند. در رشته‌های تجربی مانند شیمی، زمین‌شناسی و ... مفاهیم بنیادی مشترک هستند اما در علوم انسانی نظیر ترجمه ادبی بخاطر وجود صنایع ادبی و عناصر خیال‌انگیز، ترجمه را به زبان دیگر دشوار کرده است.

چالش‌های ترجمه متون تخصصی

در ترجمه هر رشته تخصصی، چالش‌ها و مشکلات زیادی وجود دارد، ترجمه متون تخصصی نیز از این امر مستثنی نیستند. مترجمان در ترجمه تخصصی متون با چالش‌ها و مشکلات زیادی مواجه هستند. در ترجمه این نوع متون، سبک نگارش، هدف، مخاطب، فرهنگ و زبان‌های متن مبدأ و مقصد مورد توجه قرار می‌گیرد و با توجه به این موارد یک ترجمه دقیق و درست حاصل می‌شود. پس مترجمان با آگاهی از این چالش‌ها و راهکارهای غلبه بر آن می‌توانند بر این مشکلات غلبه کنند و کیفیت متن ترجمه شده را افزایش دهند. این چالش‌ها عبارتند از:

ساختار زبان

هر زبان با ساختار های خاص خود، دارای مباحث و قواعد دستوری است که میزان پیچیدگی این قوانین و ساختار به طور مستقیم به دشواری ترجمه می افزاید. برای این منظور بهتر است، ساختارهای زبانی و مشکلاتی که در ترجمه پیش می‌آید را در نظر داشت و با ساختارهای زبانی انگلیسی و فارسی آشنا بود. همانطور که می دانیم، ساختار یک جمله ساده به زبان انگلیسی به ترتیب دارای فاعل، فعل و مفعول است، ولی تمامی زبان‌ها دارای چنین ساختاری نیستند. به عنوان مثال، در زبان فارسی معمولاً ترتیب قرارگیری اجزای جمله به این صورت است: ابتدا فاعل، سپس مفعول و در انتها فعل می آید. در این صورت، مترجم مجبور به اضافه، حذف و جابجایی کلمات متن اصلی بوده تا بتواند به صورت درست مفهوم متن را به زبان مقصد بیان کند و انتقال مفاهیم متن به درستی صورت گیرد.

1. ترجمه دقیق اصطلاحات علمی، واژه‌های تخصصی و اختصارات

امروزه نیاز به ترجمه تخصصی متون در زمینه‌های مختلف افزایش یافته است. رشته‌هایی مانند پزشکی، عمران، برق، مدیریت، شیمی و… حوزه‌هایی هستند که با گذشت زمان، دانش آن‌ها نیز به روز می‌شود. دانشجویان در حوزه دانشگاه، محققان و متخصصان هر رشته احتیاج به ترجمه‌ تخصصی در رشته‌ی خود دارند تا بتوانند دانش خود را با دانش روز یکسان‌سازی کنند. یکی از ویژگی‌های ترجمه تخصصی متون دانشگاهی وجود اصطلاحات علمی و تخصصی در متن است و برای این نوع ترجمه، نیاز به سطح بالایی از دانش بوده و تسلط بر اصطلاحات مربوطه نیز از مقدمات و الزامات آن است. بسیاری از افراد تصور می‌کنند ترجمه را تنها با جایگزین‌کردن یک واژه با واژه‌ای دیگر می‌‌توان انجام داد اما یافتن معادل‌های مناسب برای واژه‌های علمی و تخصصی امری بس دشوار است و تنها از عهده‌ی مترجمان باتجربه و متخصص برمی‌آید.

2. توجه به موضوع متن اصلی

مترجمینی که متون تخصصی را ترجمه می‌کنند، باید اطلاعات زیادی در زمینه تخصصی متن مورد نظر داشته باشند. مترجمی که با موضوع اصلی متن آشنایی دارد از واژه‌ها و اصطلاحات تخصصی متن مورد نظر استفاده می‌کند. در ترجمه تخصصی متون مترجم باید دقت و حساسیت بسیار بالایی در توجه به موضوع اصلی متن داشته باشد چون اگر به موضوع توجه نکند و هدف خود را تعیین نکند نخواهد توانست متن را به خوبی و درستی ترجمه نماید.

3. توجه به دستور زبان و قواعد زبان مبدأ و مقصد

ترجمه دارای اصول و قواعد خاصی است و در قدم اول شما باید متنی که قصد ترجمه‌ی آن رادارید، بخوانید. بهترین واحد برای ترجمه کردن، جمله است.اگر شما فقط به زبان انگلیسی تسلط دارید نمی‌توانید خود را یک مترجم حرفه‌ای بدانید. یک مترجم خوب باید بر دستور زبان‌های زبان مبدأ و مقصد، آشنایی کامل داشته باشد و با اصول ترجمه کامل آشنا باشد. در بسیاری از موارد، مترجم متن را براساس نیاز‌های فرهنگی و ساختار زبان مقصد ترجمه می‌کند. این ترجمه می‌تواند به محتوای متون تخصصی دانشگاهی آسیب برساند یا این که نویسنده‌ احساس و قصد خود را علاوه بر واژه‌ها و عبارت‌ها با دستور زبان و ساختار جمله به مخاطب منتقل می‌کند. بنابراین، مترجم باید تسلط کافی بر دستور زبان و قواعد زبان مبدا و مقصد داشته باشد که اگر چنین تغییراتی در متن ایجاد شد، موجب بروز اشتباه در مفهوم متن نشود.

4. توجه به تفاوت فرهنگی کشورهای مختلف

هدف از ترجمه تخصصی متون ارائه یک نظریه علمی است تا به وسیله آن بتوان علم را در فرهنگ‌های مختلف گسترش داد پس مترجمان باید از تفاوت‌های فرهنگی در زبان‌های مختلف آگاه باشند و به درستی آن را بشناسند. مترجمین متخصص بسیاری خصوصا در حوزه دانشگاهی، ترجمه‌های زیادی را ارائه کرده‌اند اما چندان قابل توجه نیستند چون چالش‌های زیادی در این نوع ترجمه‌ها وجود دارد. به همین خاطر است که مترجمان باید بسیار متخصص و با مهارت باشند تا بتوانند یک ترجمه درست و دقیق علمی ارائه کنند.

5. در نظر گرفتن عامیانه یا رسمی بودن متون

در برخی مواقع در ترجمه تخصصی حتی با در نظر گرفتن سبک متن و بررسی تمام جملات آن، نمی‌توان به درستی ضمایر و فعل‌‌ها را از لحاظ رسمی یا غیررسمی بودن تشخیص داد. به طور مثال، در زبان فارسی ضمایر مفرد و جمع دوم شخص وجود دارد، در حالی که در زبان انگلیسی تنها ضمیر “You” در نظر گرفته شده است.

6. توجه ویژه به کلمات مرکب

کلمات مرکب از ترکیب دو یا چند کلمه تشکیل می‌شوند، اما امکان دارد که معنای کلی کلمه مرکب از معنی جزء به جزءکلمات حاصل نشود و در بسیاری از موارد معنایی متفاوت داشته باشد. در برخی موارد، کلمات ترکیبی معانی دارند که هیچ ارتباطی با معانی کلمات تشکیل دهنده آن عبارت ندارند، بطور مثال، کلمه ی Deadline که در زبان انگلیسی به زمان نهایی قابل قبول اشاره دارد و هیچ ارتباطی با کلمه Dead به معنای مرگ یا Line به معنای خط ندارد. این نوع کلمات برای افرادی که انگلیسی زبان و بومی هستند بسیار متداول و به دور از هرگونه ابهام می‌باشد، اما برای یک مترجم مبتدی می‌تواند سبب بروز اشکالات اساسی در متن ترجمه شود.