برای ورود در هر موضوعی، البته بصورت تخصصی، آشنایی اولیه با ادبیات موضوع، سابقه، واژگان و اصطلاحات آن موضوع ضروریست که بسته به حیطه های کاری مختلف میزان این اهمیت متفاوت است.
ترمینولوژی (Terminology) عبارت است از مطالعه و شناسایی واژگان و اصطلاحات تخصصی که در یک حوزه خاص از دانش یا فعالیت به کار می‌روند. این واژگان و اصطلاحات معمولاً به دلیل دقت و وضوح بیشتر در انتقال اطلاعات بین افراد متخصص استفاده می‌شوند.
ترمینولوژی به طور عمده در زمینه‌های مختلفی مانند علوم، فناوری، پزشکی، حقوق، رایانه و غیره مورد استفاده قرار می‌گیرد. در هر حوزه‌ای، اصطلاحات و واژگان به طور کامل و دقیق توصیف مفاهیم و فرآیندهای مربوط به آن حوزه را بیان میکنند. ترمینولوژی به عنوان یک مجموعه از واژگان و اصطلاحات فنی، به کمک افرادی که در یک حوزه مشخص کار میکنند، کمک می‌کند تا ارتباطات آنها با یکدیگر راحت‌تر و دقیق‌تر باشد و از سوءتفاهم در ارتباطات حرفه‌ای جلوگیری می‌کند.
نخستین بار، این واژه در اواسط قرن هجدهم توسط گات فراید شوتز در زبان آلمانی به‌کار رفت و سپس به زبان انگلیسی راه یافت و به‌عنوان مترداف فهرست نام‌ها مورد استفاده قرار گرفت.
در حال حاضر معمولاً از واژه «اصطلاح شناسی» به عنوان معادل ترمینولوژی در زبان فارسی استفاده میشود. البته دو ترکیب «واژه شناسی» و «فرهنگ نام ها» نیز بسته به شرایط، به عنوان جایگزین ترمینولوژی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
یکی از حوزه هایی که ترمینولوژی نقش بسیار مهمی در آن ایفا می‌کند، ترجمه متون تخصصی است. استفاده از ترمینولوژی در ترجمه متون تخصصی به شما کمک می‌کند تا واژگان و اصطلاحات مناسب و دقیق را برگزینید و متن را به درستی منتقل کنید. ترجمه‌ای که از ترمینولوژی مناسب استفاده نکند، ممکن است به ایجاد سوءتفاهمات، ابهامات و نارسایی در انتقال اطلاعات منجر شود. بنابراین، برای ترجمه متون تخصصی، تسلط به ترمینولوژی مربوطه ضروری است. این شامل مطالعه و فهم صحیح اصطلاحات و واژگان تخصصی در زمینه مورد نظر، استفاده مناسب از منابع ترجمه تخصصی و مشورت با متخصصان در زمینه مربوطه میشود.
برای تسلط بر ترجمه تخصصی و نیز کاربرد اصولی ترمینولوژی در فرآیند ترجمه لازم است با مفهوم مدیریت ترمینولوژی آشنایی کامل داشته باشید که در بخش بعدی به توضیح مفصل آن خواهیم پرداخت.
مدیریت ترمینولوژی یا مدیریت واژه‌نامه‌ها یک فرآیند است که به منظور مدیریت و کنترل اصطلاحات و واژگان تخصصی در یک سازمان، صنعت یا حوزه خاص انجام میشود. در این فرآیند علمی-تحقیقی، محقق سعی دارد مجموعه واژگان و اصطلاحات مورد استفاده در یک حوزه را گردآوردی کرده و به بررسی ویژگی ها و تفاوت‌ها و معانی آنها بپردازد. هدف اصلی مدیریت ترمینولوژی، اطمینان حاصل کردن از استفاده یکسان و کارآمد از ترمینولوژی در کل سازمان است. در ادامه، چندین جنبه اساسی مدیریت ترمینولوژی را معرفی می‌کنم:
اولین قدم در مدیریت ترمینولوژی، ایجاد یک واژه‌نامه یا دیکشنری تخصصی است. یک روش رایج برای اینکار، ذخیره سازی آنها در ترم‌بیس (پایگاه داده واژه‌ها یا واژه نامه تخصصی) است. یکی از امکانات کاربردیِ این پایگاه داده، این است که علاوه بر ذخیره سازی، می تواند با دریافت دستورالعمل های خاص به طور خودکار واژه یا اصطلاح را در متن وارد کند یا آن را در دسترس کاربر قرار دهد. قابلیت های دیگر ترم بیس امکان جستجو برای کاربر و ایجاد ترم بیس چندزبانه است. برای مثال، ممکن است بخواهید یک عبارت را به چند زبان مختلف در ترم بیس خود ذخیره کنید. همچنین می‌توانید یادداشت های مرجع و قوانین نحوه استفاده از عبارت را هم ذخیره کنید. حتی می توانید برا یک اصطلاح خاص عکس نیز ذخیره کنید. این واژه‌نامه شامل اصطلاحات، تعاریف، ترجمه‌ها، معادل‌ها و سایر اطلاعات مربوط به ترمینولوژی مورد نیاز در سازمان است. این واژه‌نامه باید به روز رسانی شود و با استفاده از منابع معتبر و تخصصی تهیه شود.
در مدیریت ترمینولوژی، استانداردهایی برای استفاده از ترمینولوژی در سازمان تعیین میشود. این استانداردها شامل قوانین و رهنمودهایی درباره استفاده از اصطلاحات، تعریف‌ها، ترجمه‌ها و نحوه استفاده از واژه‌نامه است. استانداردهای مدیریت ترمینولوژی به تسهیل ارتباطات درون سازمان و با سایر سازمان‌ها کمک می‌کند.
در برخی صنایع و حوزه‌های تخصصی، استانداردها و معیارهای خاصی برای ترمینولوژی وجود دارند. در مدیریت ترمینولوژی، لازم است با این معیارها و استانداردها آشنا باشید و ترمینولوژی سازمان را با استانداردهای صنعتی هماهنگ کنید.
آموزش و آگاهی‌بخشی در مورد ترمینولوژی و استفاده از واژه‌نامه، بخش مهمی از مدیریت ترمینولوژی است. تمرین و آموزش کارکنان درباره استفاده صحیح از ترمینولوژی و ارجاع به واژه‌نامه می‌تواند به بهبود استفاده از ترمینولوژی در سازمان کمک کند.
همانطور که ترمینولوژی در حال تغییر و توسعه است، مدیریت تغییر نیز بخش جدایی ناپذیری از مدیریت ترمینولوژی است. سازمان‌ها باید قادر باشند تغییرات در ترمینولوژی را درک کنند و به روز رسانی‌های لازم را در واژه‌نامه و سیستم‌های مدیریتی خود اعمال کنند.
برخی ابزارها و نرم‌افزارها وجود دارند که در مدیریت ترمینولوژی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این ابزارها شامل سیستم‌های مدیریت واژه‌نامه، نرم‌افزارهای ترجمه، نرم‌افزارهای مدیریت محتوا و سیستم‌های ترمینولوژی است.
از آنجا که ترمینولوژی در هر حوزه تخصصی خاصی متفاوت است، بهتر است برای هر حوزه خاص به منابع و منابع معتبر در زمینه مدیریت ترمینولوژی مراجعه کنید.
کار اصلی ساختن ترم بیس است که به روش های مختلف می توانید این کار را انجام دهید. هم می‌توانید با جستجو در میان کل اسناد خود ترم بیس بسازید و هم در حین کار و در طول روند ترجمه. همانطور که پیشتر اشاره کردیم، یکی از قابلیت‌های ترم بیس این است که به‌صورت خودکار عبارت مورد نظر در منبع جستجو میشود. بنابراین اگر در حال ترجمه دوباره این عبارت باشید، در حین تایپ، پیشنهادها را به صورت خودکار دریافت کرده و آنها را درج میکنید، مانند قابلیت پیشنهاد واژه در گوشی های موبایل. در واقع می‌توانید در حین ترجمه، پیشنهادهایی برای عبارات موجود در ترم‌بیس دریافت کنید. بنابراین، شناسایی و ذخیره عبارات در ترم بیس بسیار سودمند بوده و سرعت ترجمه و تایپ را نیز طبیعتاً بالا خواهد برد.
نرم افزار حافظه ترجمه اساسا کل جملات یا حتی پاراگراف ها را در خود ذخیره می‌کند، در حالی که ترم بیس عموماً از تک واژه‌ها یا عبارات کوتاه تشکیل میشود. و این واژه ها باید به‌طوری مشخص و منسجم ترجمه شوند. این، تفاوت اصلی بین حافظه ترجمه و ترم بیس است.
مدیریت ترمینولوژی در صنعت ترجمه دارای مزایای متعددی است. در زیر، تعدادی از این مزایا را بررسی می‌کنیم:
با استفاده از مدیریت ترمینولوژی، می‌توان ضمن ایجاد انسجام و سازگاری، از اصطلاحات تخصصی در صنعت ترجمه استفاده کرد. با تعریف دقیق و استاندارد اصطلاحات و استفاده از یک واژه‌نامه مشترک، ترجمه‌های مختلفی از یک متن به شیوه صحیح انجام میشود.
با داشتن یک واژه‌نامه یا دیکشنری تخصصی، ترجمه‌گران و مترجمان می‌توانند به راحتی به منابع و منابع معتبر درباره ترجمه و اصطلاحات مربوطه دسترسی پیدا کنند. این امر می‌تواند به بهبود کیفیت ترجمه و دقت در استفاده از اصطلاحات کمک کند.
با استفاده از ترمینولوژی منظم و یکپارچه، ترجمه‌ها بیشتر به صورت قالبی و منسجم تر انجام میشود و نیاز به تحقیق و بررسی مجدد در هر بار ترجمه کاهش می‌یابد. این موضوع زمان و هزینه را کاهش داده و بهبود بهره‌وری در صنعت ترجمه را فراهم می‌کند.
با استفاده از ترمینولوژی مشترک و استاندارد در صنعت ترجمه، ارتباطات بین ترجمه‌گران، مترجمان و مدیران پروژه بهبود می‌یابد. افراد می‌توانند از یک زبان واحد برای صحبت راجع به ترجمه استفاده کنند که موجب کاهش ابهامات و سوءتفاهمات میشود.
مدیریت ترمینولوژی می‌تواند به ترجمه‌گران کمک کند تا به مهارت های خود بهبود ببخشند. به وسیله آشنایی با ترمینولوژی صحیح و استفاده از آن در ترجمه‌ها، مترجمان می‌توانند خدمات حرفه‌ای‌تری را ارائه دهند.
با استفاده از ترمینولوژی منظم و استاندارد، دقت و کیفیت ترجمه بهبود می‌یابد. ترجمه‌گران می‌توانند به اصطلاحات و مفاهیم تخصصی مربوط به حوزه‌های مختلف دسترسی داشته باشند و از آنها به درستی استفاده کنند.
در کل، مدیریت ترمینولوژی در صنعت ترجمه بهبود کیفیت، دقت و یکنواختی ترجمه‌ها را فراهم می‌کند و می‌تواند به صرفه‌جویی در زمان و هزینه و بهبود ارتباطات کمک کند.
یادگیری علم اصطلاح شناسی برای کسانی که در حوزه ترجمه متون تخصصی فعالیت میکنند، امری اجتناب ناپذیر به نظر می رسد. بنابراین در این بخش، برخی از منابع رایج برای یادگیری ترمینولوژی در زمینه های مختلف را جهت استفاده خوانندگان معرفی خواهیم کرد.
استفاده از دیکشنری‌ها و لغت‌نامه‌های تخصصی مرتبط با حوزه مورد نظر، یکی از بهترین راه‌ها برای یادگیری ترمینولوژی است. معمولاً این منابع اصطلاحات و واژگان تخصصی را به همراه معانی و توضیحات تکمیلی آن ها ارائه می‌دهند.
در زمینه‌های تخصصی، بسیاری از کتاب‌های درسی و منابع آموزشی مخصوصاً برای دانشجویان و علاقه‌مندان به آن حوزه وجود دارند. این منابع جهت آشنایی بیشتر دانشجویان و پژوهشگران با حوزه هایی که قصد ورود به آن را دارند، تألیف و تدوین شده اند.
در دنیای امروز، بسیاری از وبسایت‌ها و منابع آنلاین وجود دارند که به یادگیری ترمینولوژی در زمینه‌های مختلف تخصصی می‌پردازند. برخی از منابع معتبر شامل وبسایت‌های دانشگاهی، پایگاه‌های داده علمی، وبلاگ‌ها و منابع آموزشی آنلاین هستند.
برقراری ارتباط با متخصصان در زمینه‌های مختلف تخصصی می‌تواند به شما در یادگیری ترمینولوژی کمک کند. از طریق کارگاه‌ها، کنفرانس‌ها، شبکه‌های اجتماعی و ... می‌توانید با این افراد در تعامل باشید و از تجربیات آن ها بهره‌برداری کنید.
لازم به ذکر است که هر زمینه تخصصی منابع خاص خود را دارد. منابع معرفی شده، مباحث عمومی و کلی را در اختیار خوانندگان قرار می دهد. جهت مطالعه عمیق تر، ممکن است برای هر حوزه تخصصی نیاز به منابع متفاوتی باشد.
شبکه مترجمین اشراق با همکاری مترجمان متخصص در زمینه های مختلف، آماده ارائه خدمات ترجمه به مشتریان عزیز می باشد. مترجمان حاذق مجموعه، با داشتن تسلط بر ترمینولوژی حوزه های تخصصی، متون شما را به بهترین نحو، با بالاترین کیفیت و در کوتاهترین زمان ممکن ترجمه می کنند.
در شبکه مترجمین اشراق، خدمات ویراستاری متون نیز ارائه میشود. در صورت نیاز پژوهشگران عزیز می توانند متون ترجمه شده خود را جهت ویراستاری نیتیو ارسال نمایند تا از این طریق از صحت و دقت متن ترجمه شده اطمینان حاصل کنند.
جهت دریافت خدمات تولید محتوای تخصصی و صوتی (گویندگی) ارائه شده توسط شبکه مترجمین اشراق، مشتریان محترم می توانند از لینک های زیر استفاده نمایند.
