7سوال طلایی مطرح در یک ترجمه ادبی خوب
در مطلب منتشر شده زیر، یک سری سوال هایی مطرح شده است که از نظر تمامی مترجمین حرفه ای ادبی، یک ترجمه خوب ادبی ترجمهای است که، بتواند به این سوال ها به درستی پاسخ دهد.
ترجمه ادبی چیست؟
ترجمه ادبی، نوعی ترجمه نثر خلاق و شعرگونه به زبانهای دیگر است که از ادبیات باستان تا داستانهای مدرن امروز را شامل میشود. ترجمه ادبی اهمیت بسیار زیادی دارد، چون درک ما از متن تاریخ، فلسفه و سیاست در ترجمه ادبی نهفته است. در ترجمه ادبی روح زیباییها و تخیل شاعرانه نهفته است به همین علت ترجمه متون ادبی برای مترجمان دشوار می باشد. ترجمه ادبی خوب باید بتواند به سوالهایی که مطرح میشود پاسخهای درست و منطقی بدهد که در ادامه مطلب به آن اشاره شده است.
1.آیا ترجمه ادبی، مفهوم متن اصلی را میرساند؟
زبان متن ادبی با یک متن عادی متفاوت است و مترجم باید این روح هنری نهفته در متن ادبی را به متن اصلی منتقل کند. چرا که انجام این کار باعث جذابیت متن ترجمه خواهد شد و خواننده را مشتاق خواندن میکند. پس جواب درست برای این سوال این است که زبان مترجم باید ادبیوار باشد تا زمانی که یک مطلب را ترجمه میکند به طرز درستی، از زبان خود بیان کرده باشد. همچنین مترجم به کمک اطلاعات و دانشی که در زبان مورد ترجمه کسب کرده است. استفاده از کتابهای فرهنگی، متن را به درستی دریابد.
2.آیا لحن نویسنده در ترجمه حفظ شده است؟
هر نوشته ادبی و نویسنده آن لحن مخصوص به خود را دارد که این لحن در متن آن کاملا واضح و آشکار است، پس برای یک مترجم متن ادبی لازم و ضروری است که لحن نویسنده متن را بشناسد. لحن هر نویسندهای که متنی را مینویسد درواقع سبک و زبان مخصوص به خود را دارد که نشانگر حالات روحی، عاطفی و فکری شاعر است. این ویژگیها، بدون شک در نوشتن نویسنده تاثیر مهمی دارد. پس مترجم یک متن ادبی، باید قبل از ترجمه، لحن نویسنده را به صورت کامل درک نماید، سپس متن را به لحنی که مد نظر نویسنده است، ترجمه نماید.
3.آیا مترجم زبان مخصوص و متناسب با متن را دریافته است؟
نویسندگان متون ادبی، متن را به زبانهای مختلفی نوشتهاند. مثلا: زبان یک متن ادبی به صورت طنز است و زبان متن دیگر کاملا رسمی و جدی است. یک مترجم ادبی خوب باید هوشیار باشد که قبل از ترجمه، ابتدا زبان متن مورد نظر نویسنده را دریابد، سپس متن را ترجمه کند. چون هر نویسنده زبان مخصوص به خود را دارد که متون ادبی خود را به همان زبان مینویسد. رعایت این نکته، ترجمه را از حالت فن بودن در آورده و به آن زیبایی هنری میبخشد و خوانندگان اثر ادبی، متوجه میشوند که زبان نویسندگان با یکدیگر فرق دارد.
4.آیا مترجم واژهی درست و خوشآهنگی به جای واژهی اصلی برگزیده است؟
در متون ادبی نویسنده واژگان خوشآهنگی برای متن خود انتخاب میکند چرا که یک متن ادبی است و متن ادبی با همین واژگان خوشآهنگ، جذابیت خود را مییابد و به یک اثر فاخر ادبی تبدیل میشود. همچنین کلمات و واژهها در زبان خارجی مانند زبان فارسی معنای متفاوتی دارند و نویسنده با هدف مشخصی آن را انتخاب میکند بنابراین انتخاب واژه درست و خوشآهنگ برای ترجمه، یکی از کارهای مهم مترجم است که جنبه زیبایی و هنری دارد و بر ارج کار یک مترجم خوب ادبی میافزاید.
5.آیا مترجم در متن ترجمه، قواعد و دستور زبان را رعایت کرده است؟
رعایت قواعد و قوانین دستوری در نوشتن هر متنی لازم و ضروری است. مترجم نیز مانند نویسنده باید خود را ملزم کند تا قواعد و قوانین دستوری را رعایت کند. پس یک نوشته زمانی درست است که از نظر قواعد و دستور زبان درست باشد در غیر این صورت اشتباه و از دید ادبی بی ارزش خواهد بود. مراعات نکردن دستورزبان که به درست نویسی مربوط میشود ارزش کار یک مترجم ادبی خوب را پایین میآورد که باعث میشود کار بی کیفیت ارائه کرده و مشتریانش برای ترجمه کمتر شوند.
6.آیا ایجاز کلام نویسنده رعایت شده است؟
در ترجمه یک متن بسیار مهم است که مترجم به ایجاز و اختصار آشنایی و تسلط کامل داشته باشد. نویسنده متن اصلی، گاهی نکتهای را به صورت مفید و مختصر بیان کرده است و مترجم چون معنی و مفهوم آن را ندانسته، مطالبی بر آن افزوده است. رعایت امانت در ترجمه بسیاری ضروری است و اگر مطلبی نیاز به توضیح، شرح و بسط داشت مترجم ادبی خوب موظف است، آن را در پاورقی و یا بخش توضیحات بیاورد.
7.آیا به نشانههای نگارشی توجه کرده است؟
رعایت اصول استفاده از علائم نگارشی در هر متنی لازم است و عدم استفاده و یا استفاده اشتباه از این نشانهها میتواند معنی کلام را مختل کند. نشانههای نگارشی از زمان ترجمه به زبان خارجی، وارد زبان فارسی نیز شده است. نویسنده آن را در متن اصلی خود رعایت کرده است. مترجم ادبی خوب، موظف است که این نشانههای ادبی را در متن ترجمه به درستی رعایت نماید.
