عنوان خوب کتاب همانند جلد خوب و زیبای کتاب است که ترجمه صحیح آن یکی از مسائل مهم در امر ترجمه کتاب است. زیرا ترجمه عنوان یک کتاب در معرفی محتوای داخل کتاب و همچنین در جذب خواننده از اهمیت بسزائی برخوردار است.
انتخاب عنوان کتاب، آخرین مرحله از تألیف یا ترجمه کتاب است. عنوان یک کتاب نقش مهمی در شناساندن محتوای آن و تعریف جایگاه کتاب در بازار نشر و پژوهش ایفا میکند. عنوان عالی نه تنها به درخشش کتاب شما از میان کتاب های دیگر کمک می کند، بلکه احتمالاً برای مدت ها در ذهن خوانندگان و مخاطبان کتاب باقی خواهد ماند. بنابراین دقت در انتخاب نام مناسب برای کتاب اهمیت زیادی دارد. ترجمه عنوان کتاب از مقولات بسیار دشوار ترجمه محسوب می شود چرا که آزادی عمل یک مترجم متخصص محدودتر از یک مؤلف است. بنابراین نقش مترجم متخصص در انتخاب و ترجمه عنوان کتاب از زوایای محتلف پراهمیت تر است.
یک ترجمه خوب و متناسب برای عنوان یک کتاب دارای مشخصهها و ویژگیهایی است که مترجم کتاب باید به این موارد مهم دقت کرده و در فرایند ترجمه مدنظر بگیرد. به چند مورد مهم این ویژگی ها اشاره میشود.
کوتاه و مختصر باشد
اختصار همیشه با تأثیر سریع همراه است. هر چقدر عنوان کتاب، تعداد کلمات کمتری داشته باشد، سایز کلمات بزرگتر خواهد بود و بهتر دیده میشوند. در ترجمه ارجح آن است که مترجم کتاب به عنوان اصلی کتاب وفادار بماند. ولی میتوان در عین وفاداری به عنوان مؤلف تا حدی به اختصار عنوان کمک کنیم.
به راحتی در ذهن مانده و گمراه کننده نباشد
عنوان اثربخش و مناسب، به یاد ماندنی و دارای تلفظ و گویش آسان است. عنوان باید در عین خاطره انگیز بودن، از نظر فرهنگی نیز قابل قبول بوده و کسی آن را توهین انگیز نداند. عنوان نباید گمراه کننده باشد و همچنین با شرایط روز در توافق باشد.
بیانگر موضوع و محتوای کتاب باشد
عنوان باید نشان دهنده محتوای کتاب به مخاطب باشد. عنوان کتاب می گوید که کتاب در مورد چه چیزی است و باید چه انتظاری از محتوای کتاب داشت. عنوان کتاب بایستی بیانگر ژانر محتوای کتاب مورد نظر نیز باشد تا خواننده کتاب بتواند براساس عنوان کتاب تشخیص دهد که کتاب کدام ژانر را در دست دارد.
در ترجمه متون، تکنیکهای متفاوتی وجود دارد که میتوانند در ترجمه تیتر کتاب نیز مفید واقع شوند. با استفاده از این تکنیک های مهم به راحتی می توانید متون مختلف را ترجمه کنید. این اصول و تکنیک های ترجمه باید در ترجمه کتاب و عنوان آن توسط مترجم کتاب به کار گرفته شوند. در ادامه مطلب به این تکنیکها اشاره میکنیم.
قرضگرفتن یا Borrowing
قرض گرفتن به عنوان یکی از روش های ترجمه می باشد که به معنای استفاده از کلمات یا عبارات زبان مبدأ در متن مقصد است. در واقع در این روش، کلمات ترجمه نمیشوند، بلکه تنها با حروف زبان مقصد نوشته میشوند.
گرتهبرداری یا Calque
گرتهبرداری به معنای تقلید یا نسخهبرداری از واژگان زبان مبدأ است. معمولاً گرتهبرداری سبب افزوده شدن کلمات جدید به فرهنگ واژگان زبان مقصد میشود.
ترجمه تحتاللفظی یا Literal translation
ترجمه تحتاللفظی همان ترجمه کلمه به کلمه است. این نوع ترجمه زمانی بهکار میرود که زبان مقصد برای جمله مورد نظر دارای دستور زبان، معنی و سبک نوشتاری مشابهی با زبان مبدأ باشد.
ترانهش یا Transposition
ترانهش یا جابجایی از دیگر روش های ترجمه بهمعنای تغییر ساختار دستور زبان متن مقصد است. این تکنیک برای روانسازی ترجمه صورت میگیرد و شامل مواردی همچون تبدیل اسم جمع را به مفرد، قید به صفت، مجهول به معلوم، حذف صفات شمارش و غیره است.
تغییر بیان یاModulation
تغییر بیان یا مدولاسیون، تغییر معنی در عین حفظ ایده اصلی است. این تکنیک برای وضوح بیشتر و گویاتر شدن متن انجام میشود. مدولاسیون، برخلاف ترانهش دستکاری دستوری نیست بلکه تغییر مقولههای ذهنی است.
معادلسازی یا Equivalence
در معادلسازی یا همارزی، یک عبارت کاملاً متفاوت برای انتقال یک حقیقت یکسان استفاده میشود. معادلسازی نه ترانهش است و نه تغییر بیان. در معادلسازی، مضمون یک جمله با لفظ، اصطلاح یا تشبیه متفاوتی بازگو میشود.
اقتباس یا Adaptation
اقتباس، جایگزینی فرهنگی یا همانندسازی فرهنگی است. در این تکنیک، عناصر فرهنگی متن مبدأ با عناصر فرهنگی متن مقصد جایگزین میشوند.
بسط یا Amplification
روش ترجمه دیگر بسط دادن می باشد که به معنای افزودن عناصر زبانی به ترجمه است که سبب وضوح و گویایی بیشتر معنی میشود.
جابجایی مشترک یاCollocation
در جابجایی مشترک از ترتیب و توالیای از کلمات استفاده میشود که در زبان مقصد رایجتر است.
تمام تکنیکهایی که برای ترجمه متون استفاده میشوند، در ترجمه عناوین کتابها نیز مورد استفاده قرار میگیرند. بنابراین برای ترجمه موفق عنوان باید تکنیکهای ترجمه متن را رعایت کرد. همچنین چند نکته را باید در ترجمه عنوان کتاب در نظر گرفت تا بتوان عنوان کتاب را به بهترین شکل ممکن ترجمه کرد که این نکات عبارتند از:
ترجمه کلمه به کلمه عنوان یک کتاب ممکن است از زیبایی و جذابیت لازم در زبان مقصد برخوردار نباشد. بنابراین این کار باید توسط مترجم متخصص و خلاقی صورت بگیرد و این مترجمین باید از حس ادبی خود استفاده کرده و عواملی همچون عوامل فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی زبان مقصد را نیز مدنظر قرار دهند و در صورت وجود واقعه یا اخبار خیلی مهم، از آن بهره برداری کنند. هنگامی که ترجمه کلمه به کلمه عنوان، از کشش و جذابیت لازم برای ناشران و مخاطبان برخوردار نباشد، بایستی از عنوان انتخابی مؤلف فاصله گرفته و با توجه به جامعه هدف عنوان مناسبی انتخاب کرد.
ترجمه نام کتابهای علمی با ترجمه عناوین آثار ادبی کاملا متفاوت است. در ترجمه عنوان آثار ادبی عدم پایبندی به عنوان انگلیسی ممکن است هیچ خدشهای به اعتبار کتاب وارد نکند، ولی کتابهای علمی اینگونه نیستند. بنابراین در آثار علمی توصیه میشود که تا حد امکان به عنوان انگلیسی مؤلف پایبند باشید و به خاطر زیبایی، بار علمی عنوان را خدشهدار نکنید.
انتخاب عنوان کتابی که ترجمه میکنید باید از روی اثر اصلی صورت بگیرد. بخش قابل توجهی از مخاطبان کتابهای ترجمه شده، افرادی هستند که از منابع مختلف اطلاعاتی را درباره کتابهای خارجی دریافت میکنند و سپس به دنبال ترجمه آنها میگردند. معمولاً در چنین مواقعی مخاطبان، یک عنوان فارسی حدسی برای کتاب مورد نظر خود در ذهن قرار میدهند. اگر مترجم از عنوان اصلی بسیار دور شود و بنا بر سلیقه خود عنوانی را برای کتاب انتخاب کند، ممکن است کتاب ترجمه شده، در میان انبوه کتابهای موجود در قفسه کتابفروشی از چشم خریدار پنهان بماند. اما گاهیاوقات هم مترجمان در این زمینه، دخل و تصرفهایی صورت میدهند. برای مثال، زمانی که ترجمه عنوان خارجی کتاب برای خوانندگان فارسیزبان کمی گنگ و نامفهوم باشد یا از زیبایی چندانی برخوردار نشود، مترجم تصمیم میگیرد تا عنوان را تغییر بدهد.
عنوان کوتاه به راحتی در ذهن جای گرفته و قابل یادآوری است. همچنین عنوان های کوتاه خیلی راحت در سرچ موتورهای جستجو از قبیل گوگل پیدا میشوند. گرچه عناوین طولانی تر شانس بهتری برای قرار گرفتن در صدر نتایج صفحات نتایج موتورهای جستجو دارند اما حفظ و یادآوری آن برای خوانندگان سخت تر است.
ممکن است ترجمه عنوان کتاب در نظر شما بسیار زیبا و شکیل نمود پیدا کند، ولی پس از روانه شدن به بازار بازخورد مناسبی دریافت نکند. بنابراین همواره در مورد ترجمه کتاب و ظواهر آن از اطرافیان نظرخواهی کنید. زیرا نظرات اطرافیان به عنوان نمونهای از جامعه هدف میتواند بسیار ارزنده باشد.
برخی از نامها ممکن است در برخی فرهنگها، زبانها یا مردم کشورهای دیگر سوءبرداشت ایجاد کنند. بنابراین باید از ایجاد هر گونه سوءبرداشتی از عنوان کتاب ترجمه شده خودداری کرد.
ممکن است به این مطالب نیز علاقهمند باشید:
ترجمه تخصصی کتاب در شبکه مترجمین اشراق
در ترجمه کتاب و عنوان آن باید از اصول و تکنیک های خاصی استفاده کرد تا به یک ترجمه موفق دست یافت و این کار تنها از عهده مترجمان باسابقه و خبره در حوزه ترجمه کتاب برمی آید. شبکه مترجمین اشراق با گردآوری تیم حرفهای از مترجمان متخصص کتاب، سفارش ترجمه کتاب به انگلیسی و سایر زبانهای زنده دنیا را در کوتاهترین زمان و با بالاترین کیفیت انجام می دهد. همچنین نمونهای از ترجمه هم در اختیار مشتری قرار میگیرد تا از کیفیت کار مطمئن شود. بعد از توافقات اولیه، تیم ترجمه شروع به کار میکنند.