از مهم‌ترین مراحل انتشار کتاب می‌توان به ویرایش آن اشاره کرد. ویراستاری یک کتاب می‌تواند محتوای آن را عاری از اشتباهات املایی و گرامری کند و درعین‌حال آن را برای خواننده روان‌تر و جذاب‌تر کند. پس بااین‌وجود، ویراستاری یک امر ضروری و حساس است که در هر نوع متن و کتابی باید لحاظ شود. برای آشنایی بیشتر با اهمیت ویراستاری کتاب و اصول مربوط به آن در ادامه مطالب با شبکه مترجمین اشراق همراه باشید.
از مهم‌ترین بخش‌های انتشار هر اثر مکتوبی ویرایش آن است. چه در حال انتشار کتاب و چه در حال برنامه‌ریزی برای همکاری با انتشارات هستید، اولین قدم شما پس از پایان نوشتن یک نسخه خطی، ویرایش آن است. هیچ اثر ادبی و کتابی پس از اولین پیش‌نویس منتشر نمی‌شود. هر کتاب پرفروش اصلاحات و پیش‌نویس‌های متعددی را پشت سر گذاشته است. شما از خوانندگان می‌خواهید که وقت طلایی خود را در دنیایی که شما خلق کرده‌اید سرمایه‌گذاری کنند بنابراین بایستی یک کتاب علمی یا داستانی خوب ارائه دهید که سرگرم‌کننده، جذاب و بدون اشتباهات ساختاری است. به طور خلاصه، ویرایش کتاب می‌تواند به معنای تفاوت بین یک کتاب خوب و یک کتاب عالی باشد.
اگر کتاب پس از نگارش وارد مرحله مهم ویرایش نشود، هر چند هم محتوایی ارزشمند داشته باشد، آن‌طور که باید برای مخاطبان جذاب نخواهد بود و از همه مهم‌تر نویسنده اعتبارش را تا حد زیادی از دست خواهد داد. کتاب پس از نگارش یا ترجمه توسط مترجم، باید مورد بررسی و ویرایش قرار گیرد که به این عمل ویراستاری کتاب گفته میشود. ویراستاری قبل از انتشار کتاب انجام میگیرد و درواقع آخرین مرحله در آماده‌سازی آن است و برای انجام آن اصول و قواعد خاصی وجود دارد. در طی ویرایش کلیه اشتباهات گرامری، املایی، علائمی، ساختاری، علمی و تخصصی تصحیح می‌شوند. ویراستاران متخصص از زوایای مختلف متن کتاب را موردبررسی قرار می‌دهند و در تهیه نهایی متن کتاب به نویسنده کمک می‌کنند. ویرایش کتاب، به ویراستاران متخصص احتیاج داد که کار ویراستاری را به نحو احسنت آموزش دیده‌اند و در این حیطه کار بلد و مجرب هستند.
ویراستاری کتاب فرآیند بررسی یک نسخه خطی برای بهبود کیفیت، وضوح، انسجام و خوانایی کلی آن است. همه انواع خطاهای زبانی و دستوری را از نسخه خطی شما حذف میکند، بنابراین خواننده شما یک متن باکیفیت را دریافت میکند. چندین روش مختلف برای ویرایش کتاب وجود دارد. اگر با یک شرکت انتشاراتی کار می‌کنید، آن‌ها از طریق تیم ویراستاران مجرب خود این کار را انجام خواهند داد. اگر خودتان قصد انتشار کتاب را دارید، روش‌های ویرایش زیادی وجود دارد که در اینجا سه روش را برای ویرایش کتاب معرفی می‌کنیم.
اگر نخستین کتاب نوشته‌شده خود را به‌صورت شخصی و خودتان ویرایش کنید این کار می‌تواند شما را به یک نویسنده ماهر و بهتر تبدیل کند. شما با قواعد گرامری و راه‌های ساختارمند کردن کتاب خود آشنا می‌شوید. در این نوع ویرایش نویسندگان بایستی حداقل دو دور کل کتاب خود را ویرایش کنند: بار اول برای عناصر بزرگ‌مقیاس مانند ساختار داستان و جنبه‌های روایی آن، بار دوم برای ویرایش جزئیات، مانند اشتباهات تایپی و نشانهگذاری.
یک ویراستار حرفه‌ای کتاب می‌تواند به ویرایش آثار شما در سطوح مختلف بسته به تخصص خود کمک کند. کتاب شما ممکن است نیاز به ویرایش کپی، ویرایش ساختاری و یا هر دو داشته باشد. بسته به نوع و مرحله ویرایش یک ویرایشگر کپی می‌تواند با انتخاب کلمات مناسب‌تر ساختار جمله و دستور زبانی آن را اصلاح کند. یک ویرایشگر اساسی یا ساختاری نیز ساختار کلی داستان را بررسی میکند تا یک متن یکپارچه ایجاد کند.
یک خواننده بتا، مشابه مخاطبان اصلی کتاب هست و می‌تواند یک ویرایشگر حرفه‌ای، یک دوست یا یکی از اعضای خانواده باشد که داوطلب میشود کتاب شما را مطالعه کند و بازخورد خود را در خصوص آن ارائه دهد. خوانندگان بتا کتاب شما را از منظر ساختاری بررسی می‌کنند و سپس پیشنهاد می‌دهند که محتوای کتاب شما به چه چیزهایی نیاز دارد و یا چه ناهماهنگی‌هایی در متن اصلی وجود دارد و بایستی تصحیح شود.
ویراستاران به هنگام انجام ویرایش، متن و محتوای کتاب را از چهار جنبه مختلف موردبررسی قرار می‌دهند و با اصلاحات و تغییراتی که ایجاد می‌کنند نوشته را به سطح استاندارد ازلحاظ نگارشی و محتوایی می‌رسانند و آن را برای خوانندگان قابل‌فهم و درک می‌کنند. در ویرایش یک متن ابتدا به کیفیت متن نوشته‌شده و سازمان‌دهی محتوای آن که مسائل بزرگ‌مقیاس در نظر گرفته می‌شوند پرداخته میشود درحالی‌که به اشتباهات گرامری و املایی که کوچک‌مقیاس هستند در پایان ویراستاری پرداخته میشود. پنج نوع ویرایش کتاب عبارت‌اند از: ارزیابی ویراستار، ویرایش ساختاری، ویرایش خطی، ویرایش کپی و تصحیح. در ادامه به بررسی این پنج فرآیند اصلی پرداخته شده است.
ویرایش یک کتاب جدید یک فرآیند مرحله‌به‌مرحله است، بنابراین هر نسخه خطی باید قبل از آماده شدن برای چاپ، بایستی تحت ویرایش‌های مختلفی قرار گیرد. بااین‌حال، ممکن است بسته به کتاب و سبک نوشتن، به برخی از انواع ویرایش بیشتر از سایرین نیاز باشد. یک ارزیابی تحریریه این مورد را برای نوشته شما موردبررسی قرار می‌دهد. اگرچه این مرحله بیشتر یک بررسی پیش از ویرایش است تا یک نوع ویرایش، اما بخش مهمی از فرآیند ویرایش کتاب را شامل میشود. پس نبایستی این مرحله را نادیده گرفت، چراکه می‌تواند به شما در بهینه‌سازی هزینه ویرایش کتاب کمک کند.
مواردی که در ارزیابی تحریریه مورد بررسی قرار می گیرد عبارتند از:
ارزیابی این موضوع که نوشته شما به کدام مراحل از ویرایش نیاز دارد.
در نوشته شما به کدام مرحله از ویرایش بایستی بیشتر پرداخته شود.
ویرایش ساختاری اولین فرآیندی است که پس از تکمیل نسخه خطی کتاب انجام میشود. این ویرایش که اغلب ویرایش اساسی نامیده میشود، شامل ایجاد تغییراتی در ساختار یا محتوای یک سند است. این ویرایش محتوا، ساختار و تأثیر کلی دست‌نوشته شما را بررسی میکند و شامل بررسی عناصر کلی و بزرگ نوشته و بهبود، حذف و به‌طورکلی تغییر آن‌ها است. ویرایش ساختاری پیچیده‌ترین، عمیق‌ترین و زمان‌برترین مرحله ویرایش است. یک ویراستار ساختاری یا اساسی کتاب شما را به‌عنوان یک کل تجزیه‌وتحلیل میکند و نظرات و انتقاداتی را درباره عناصر گسترده‌تری مانند سبک و ساختار ارائه میکند.
مواردی که در ویرایش ساختاری و یا اساسی بررسی می‌شوند عبارت‌اند از:
بررسی طرح و یا به‌عبارت‌دیگر محتوای اصلی متن (شما نمی‌توانید کتاب را با یک هدف تعیین‌شده شروع کنید و در پایان آن را به‌طور کامل به دیگری تغییر دهید).
حذف جملات یا پاراگراف‌های اضافی و یا انتقال آن‌ها به موقعیت‌های مختلف دیگر کتاب.
تغییر مکان فصل‌ها یا بخش‌ها
بازنویسی محتوا یا نوشتن محتوای جدید
پاراگراف‌بندی
بررسی فهرست مطالب
اصلاح اشکالات علمی
ویرایش خطی، همان‌طور که از نام آن پیداست، مطالعه خط به خط دست‌نوشته شما است. این نوع ویرایش بر سبک و لحن منحصربه‌فرد کتاب شما تمرکز میکند. برای انجام این کار، ویرایشگر به ساختار جمله، انتخاب کلمه درست در جمله، دستور زبان، علائم نشانهگذاری و هم آهنگی قسمت‌های مختلف کتاب شما توجه میکند. ویرایش خط کمک میکند نوشته شما جذاب‌تر و خواناتر شود. همچنین هدف آن این است که متن شما را واضح و منسجم کند، که تا حدودی شبیه به دامنه ویرایش از نوع کپی است. به همین دلیل این دو خدمت ویرایش اغلب باهم ارائه می‌شوند. اما اگر ویرایش خط را به‌طور جداگانه انتخاب کنید، ویرایشگر به شما کمک میکند جملات خود را بهتر کنید، تکرار یا جملات غیرضروری را حذف کنید و در صورت نیاز عبارت‌های جایگزین را پیشنهاد دهید.
مواردی که در ویرایش خطی بررسی می‌شوند عبارت‌اند از:
تبدیل متن کتاب به نثری روان و قابل‌فهم
بررسی و یکسان کردن اسامی خاص افراد و اماکن در کل متن
حذف و جایگزینی عبارات، واژگان و جمله‌های نامفهوم و نارسا
یکدست کردن کل متن ازلحاظ لغات و قواعد دستوری
اجتناب از هرگونه طولانی‌نویسی غیرضروری
ویرایش کپی جنبه‌های تکنیکی نوشته را بررسی میکند تا از دقت، سازگاری و وضوح کتاب شما اطمینان حاصل کند. همان‌طور که در ویرایش خطی اشاره شد این نوع ویرایش با ویرایش خطی همپوشانی دارد و به‌نوعی در این ویرایش جملات کپی شده، غلط‌های املایی، علائم نگارشی و دستور زبان شما با دقت بیشتری بررسی میشود و سبک منحصربه‌فرد شما حفظ میشود و درعین‌حال خطاهای زبانی آشکار حذف میشود. ویراستاران کپی اغلب کتابچه‌های راهنمای مختلفی را برای این منظور نگهداری می‌کنند و گاهی اوقات یک شیوه‌نامه ایجاد می‌کنند که می‌توانند هنگام ویرایش دست‌نوشته شما به آن مراجعه کنند. در این نوع ویرایش ویرایشگر کلمات و عبارات اضافی را حذف میکند و در صورت لزوم جایگزین‌های بهتری را ارائه می‌دهد. آن‌ها مطمئن می‌شوند که مفهوم موردنظر شما به‌وضوح تفسیر میشود و به خواننده انتقال می‌یابد و هیچ‌گونه اختلال یا تغییر ناگهانی آهنگ متن وجود ندارد. به‌این‌ترتیب، یک ویرایشگر کپی به دست‌نوشته شما سبکی جامع می‌دهد و آهنگ نوشته شما را حفظ میکند و درعین‌حال وضوح و خوانایی را افزایش می‌دهد.
مواردی که در ویرایش کپی بررسی می‌شوند عبارت‌اند از:
بررسی و اصلاح علائم نگارشی
کنترل شماره‌گذاری جداول، نمودارها و عکس‌ها
تصحیح غلط‌های املایی
ذکر لاتینی برخی از نام‌ها و اصطلاحات مخصوص
اصلاح جمله‌بندی متن به لحاظ دستوری
آوردن پاورقی‌های ضروری
پیشنهاد توضیح اضافی برای بعضی قسمت‌ها
تصحیح آخرین مرحله از مراحل ویرایش کتاب است. هر اثر نوشتاری که برای مخاطب عرضه میشود، همیشه قبل از انتشار تصحیح میشود. تصحیح، تمام خطاهای جزئی را از یک خط تیره اشتباه گرفته تا یک ناهماهنگی تصادفی را از کتاب شما حذف میکند. ممکن است مراحل اولیه ویرایش کتاب که به بهبود سند شما کمک میکند برخی از خطاهای جدید را به آن اضافه کند! یک مصحح با توجه به تجربه و مهارت خود می‌تواند این اشتباهات را تشخیص دهد. هنگامی‌که کار ویراستاران با نسخه خطی شما به اتمام رسید، میتوانید مطمئن باشید که کتاب شما آماده انتشار است. به‌این‌ترتیب، تصحیح آخرین بازرسی است، و تمام خطاها را قبل از انتشار کتاب شما در دنیا حذف میکند.
مواردی که در تصحیح بررسی می‌شوند عبارت‌اند از:
اشتباهات خیلی جزئی متن را تصحیح میکند
اشتباهاتی که ممکن است در مراحل اولیه ویرایش به متن اضافه شده باشد را حذف میکند.
همان‌طور که قبلاً نیز گفته شد، ویراستاری کتاب امری مهم و کاربردی است. اگر کتاب شما به‌خوبی نگارش و ویرایش نشده باشد ناشران تنها پس از خواندن 2 صفحه آن را رد خواهند کرد. ناشران حرفه‌ای می‌توانند پس از خواندن یک یا دو صفحه از متن کتابحدس بزنند که ویرایش کتاب شما در چه سطحی است و چه میزان ویرایش نیاز دارد تا به یک نسخه خطی قابل‌انتشار تبدیل شود. اگر کتاب شما نیازمند ویرایش زیادی باشد از طرف ناشران رد خواهد شد. بنابراین ویرایش یکی از مهم‌ترین مراحل انتشار یک کتاب است. ویراستاری خوب و حرفه‌ای باعث میشود کتاب جذاب‌تر شده و خواننده‌های بیشتری داشته باشد، اما ویراستاری نامناسب باعث کاهش اعتبار و ارزش کتاب میشود. بنابراین برای ویرایش کتاب رعایت برخی اصول و قواعد الزامی هست.
عمل ویرایش متن و کتاب امری حساس هست که باید باحوصله و صبر انجام شود. چنانچه ویراستار متخصص قصد داشته باشد بدون صرف زمان کافی و با عجله ویرایش را انجام دهد، آن ویرایش قابل‌قبول نخواهد بود. بعد از اتمام نگارش و قبل از اینکه دست‌نوشته خود را ویرایش کنید چند روز به آن زمان دهید، کمی استراحت کنید و به چیز دیگری فکر کنید. بعد از چند روز مطمئناً با دید تازه و انتقادی‌تری به نوشته خود نگاه خواهید کرد، در مورد آن احساس علاقه بیشتری خواهید داشت و همچنین خطاهای موجود در آن را راحت‌تر تشخیص خواهید داد. برای ارائه یک کتاب باکیفیت عجله را کنار بگذارید، متن را با خونسردی و دقت کامل بخوانید و خطاهای آن را تصحیح کنید.
خواندن با صدای بلند به شما این امکان را می‌دهد که نوشته‌هایتان را بشنوید، و جملاتی که برخلاف آنچه می‌خواستید به نظر می‌رسند را حذف کنید. با خواندن شفاهی و صدای بلند، تکرارها، عبارت‌های نامناسب و اضافی را خواهید دید. این کار حتی می‌تواند به شما کمک کند تا متوجه اشتباهاتی شوید که بررسی‌های دستور زبانی انجام گرفته توسط Word و Grammarly متوجه آن‌ها نشده است. بااین‌حال، زمانی که کار خود را با صدای بلند می‌خوانید، به‌راحتی میتوانید آن خطاها را تشخیص دهید و اصلاحات لازمه را انجام دهید. گوش و زبان شما اشتباهاتی مانند اشتباهات گرامری، اشتباهات تایپی و عبارات ناخوشایند را تشخیص می‌دهد.
به‌طورکلی، خواندن با صدای بلند به روان‌تر شدن نثر شما کمک میکند تا بتوانید منظور خود را بهتر بیان کنید. وقتی پیش‌نویس خود را با صدای بلند می‌خوانید یا به دیگران که آن را می‌خوانند گوش فرا می‌دهید، مغز شما اطلاعات را به روشی جدید دریافت میکند و ممکن است متوجه چیزهایی شوید که قبلاً نشده‌اید. خواندن متن با صدای بلند فواید زیادی دارد، اما چالش‌هایی نیز به همراه دارد. یک مسئله این است که متوجه شدن خطاها با این روش خیلی به نحوه خواندن شما بستگی دارد. اگر آرام و با طمانینه بخوانید، اجازه می‌دهید مغز به‌طور خودکار اشتباهات را «اصلاح» کند، کلمات ازدست‌رفته که جایشان در متن خالی است را پر کند و اصلاحات کمی انجام دهد. اما اگر سریع وکمی بی دقت بخوانید، مغز شما درک دقیقی از آنچه در متن شما وجود دارد، نخواهد داشت.
ویرایش کتاب به‌یک‌باره و در یک مرحله و بدون برنامه‌ریزی کار مشکلی خواهد بود. برای ویرایش کتاب خود برنامه‌ریزی کنید و برای هر مرحله از ویرایش که در بخش انواع و مراحل مختلف ویراستاری کتاب به آن‌ها اشاره شد بازه زمانی در نظر بگیرید. حتی میتوانید متن کتاب را به چندین قسمت تقسیم کنید و بعد از اتمام ویرایش هر بخش اقدام به ویرایش بخش دیگری کنید. هر ویراستار متخصص بسته به عادت و سلیقه خود، متن کتاب را فصل‌به‌فصل، بخش به بخش و یا پاراگراف به پاراگراف، ویرایش میکند. در این مرحله داشتن برنامه‌ای منظم برای ویرایش بسیار مهم هست.
تا اینجا متوجه شدیم به چه امری ویراستاری گفته میشود و یک ویراستار خوب باید به چه نکاتی توجه کند. به‌طور خلاصه، ویرایش خطاها را حذف میکند، جریان کار و زبان و سبک شما را بهبود می‌بخشد و نیازمند ویراستار متخصص و باتجربه است. در ادامه به برخی از مهم‌ترین و کاربردی‌ترین اصول ویرایش کتاب می‌پردازیم.
در ویرایش متن کتاب نوشته‌شده به نیم‌فاصله‌ها و فاصله‌ها دقت کافی داشته باشید. ممکن است با چسبیده نوشتن کلماتی که در اصل بایستی جدا نوشته شوند معنی و مفهوم کلمه تغییر پیدا کند و باعث کاهش خوانایی و رسا بودن متن شوند. برخی از کلمه‌ها در کنار یکدیگر کلمه‌ای مستقل تشکیل می‌دهند در این موارد بایستی از نیم‌فاصله استفاده شود.
بعضی مواقع پیدا کردن کلمه فارسی مناسب و جایگزین کردن آن با کلمه عربی سخت است. فرهنگستان علوم، کلمات و معانی مختلفی را برای کلمات عربی رایج ارائه داده است که می‌توان آن‌ها را جایگزین کلمات غیرفارسی کرد. به هنگام جمع بستن کلمات نیز باید توجه زیادی بکار برد. مثلاً به‌جای کلمه "محاسبات" بایستی از کلمه صحیح "محاسبه‌ها" استفاده شود.
بهتر است از افعال مجهول در متن کتاب استفاده شود و از هرگونه فردگرایی امتناع گردد. برای برقراری ارتباط بهتر خوانندگان با کتاب این افعال گزینه خوبی هستند زیرا به خواننده نشان می‌دهند که کتاب منتسب به یک فرد خاص نیست.
دانستن نحوه استفاده صحیح از علائم نگارشی یک موضوع مهم و درعین‌حال غیر ساده است. با استفاده از کاما، نقطه، علامت تعجب یا علامت سؤال در متن کتاب مکث، توقف، تأکید یا سؤال می‌کنیم. نشانهگذاری صحیح و بجا به نوشته وضوح و دقت می‌افزاید و باعث میشود متن گیرا و جذاب‌تر شود.
جملات کوتاه و ساده کمتر از جملات طولانی، مرکب و پیچیده دارای ابهام‌های مختلف هستند که باعث افزایش خوانایی و جذابیت آن‌ها در متن می‌شوند. میانگین طول جمله در نوشته خود را 20 کلمه در نظر بگیرید. خوانندگان می‌توانند جملات طولانی‌تر (حداکثر 30 کلمه) را اگر خوب نوشته‌شده باشند و از اصطلاحات آشنا استفاده‌شده باشد، درک کنند. سعی کنید بیشتر جمله‌ها را به یک ایده محدود کنید. جملات طولانی با بیش از یک ایده را به دو یا چند جمله تقسیم کنید.
ممکن است چند بار به‌تنهایی دست‌نوشته خود را مرور کنید و یا از دوستان و همکاران خود بخواهید که این کار را برای شما انجام دهند. این می‌تواند به ریشه‌یابی بسیاری از خطاهای موجود در نسخه نوشته شده کمک کند و هزینه ویرایش کتاب شما را کاهش دهد. ممکن است وسوسه شوید و باور کنید که ویرایش شخصی بهترین راه برای پیشرفت است، اما این درست نیست. مهم نیست که چند بار نوشته خود را مرور می‌کنید، برخی از خطاها ممکن است به چشم خود نویسنده دیده نشوند. خوانندگان به‌راحتی به این اشتباهات پی خواهند برد و درنهایت تصور ضعیفی از کتاب شما خواهند داشت.
ویراستاران به‌راحتی می‌توانند اشتباهات را در دست‌نوشته شما تشخیص دهند، زیرا آن‌ها دیدگاهی عینی به نوشته شما دارند. ویراستاران حرفه‌ای سال‌ها آموزش و تجربه درزمینهٔ روش‌ها و انواع مختلف ویرایش کتاب دارند. ازآنجایی‌که شما فاقد آموزش مناسب هستید، باید شخصی را پیدا کنید تا این کار را برای شما انجام دهد. به‌علاوه، نقش ویراستار چیزی بیش از حذف اشتباهات از کتاب شماست. ویراستاران می‌توانند با توجه به تجربیات خود پیشنهادهای ارزشمندی ارائه دهند که به تکمیل نسخه خطی شما کمک میکند. اگر می‌خواهید کتاب خود را منتشر کنید و نسخه‌های فراوانی از آن را بفروشید، حتما ویرایش کتاب خود را به یک ویراستار حرفه‌ای بسپارید.
با توجه به مطالب ذکرشده، یک ویراستار برای ویرایش کلی یک کتاب باید تجربه و مهارت‌های مهم و کافی را داشته باشد تا ویرایش باکیفیت بالایی انجام شود. شبکه مترجمین اشراق با برخورداری از تیم ویراستاران خبره و کار بلد در مجموعه خود، سعی بر این داشته تا بهترین و باکیفیت‌ترین خدمات ویرایش را برای دانشجویان، محققان و افراد نیازمند در این حوزه فراهم کند.
تیم پشتیبانی شبکه مترجمین اشراق، آماده پاسخگویی به سوالات شما در همه ساعات شبانه‌روز
آدرس دفتر تهران: میدان انقلاب خیابان انقلاب به سمت ولیعصر بین خیابان دانشگاه فخررازی جنب بانک ملت ساختمان پارسا طبقه 6 واحد604.
آدرس دفتر تبریز: تبریز، خیابان امام. چهارراه منصور. ساختمان سامان. طبقه ی شش. واحد جنوبی. شبکه مترجمین اشراق.
تلفن: 04133345229 - 04133343915 - 04133343916
موبایل: 09149724799
پست الکترونیکی: eshragh.translators@gmail.com
کانال تلگرام: eshraghtranslators@
