اهمیت سبک در ترجمه و لزوم رعایت آن
سبک یکی از مباحث مهم در حوزه ترجمه و بعنوان مهمترين ويژگي نگارش براساس هدف نویسنده می باشدکه در ترجمه متون اهمیت بسیار بالایی دارد.
سبک چیست؟
سبک یا طرز بیان جزو مهم‌ترین ویژگی‌های نگارش است. سبک یا شیوه بیان بعنوان مهم‌ترین ویژگی نگارش براساس هدف نویسنده می باشد که نویسنده به جهت رسیدن به هدف خود از ساختارهای گرامری مختلف و اقلام واژگان گوناگون برای ایجاد تأثیرات خاص مورد نظر خود استفاده می کند. به این شیوه بیان متن زبان مبدأ سبک می گویند. در واقع این طرز بیان است که به نوشته شکل می‌دهد و قلم نویسنده و مترجم را معرفی میکند. به عبارت دیگر سبک، همان نوع زبان و شیوه نگارش کتاب یا متنی است که قرار است ترجمه شود. سبک هر نویسنده نسبت به موضوع مورد نظر وی دارای ویژگی‌های خاصی است. به طور کلی سبک یک داستان با سبکی که در نگارش مقاله علمی ارائه می شود یا زبانی که برای توصیف ادبی همان رویداد و نیز توصیفی که از آن رویداد برای کودکان ارائه می شود، تفاوت‌های بارزی دارد. یک نویسنده بر اساس دو فاکتور موضوع و مخاطب و سبک یا طرز بیان خاصی که انتخاب کرده است و در سراسر متن آن را رعایت می کند متن را می‌نویسد. هر سبکی از جهات مختلف از جمله واژگان، ساختارهای دستوری و کاربردهای معنایی با دیگر سبک‌ها تفاوت دارد. به بیان دیگر، اصول کاربرد واژه ها و اصطلاحات در یک متن ادبی جایی در یک مقاله علمی ندارد، در واقع مترجم باید برای هر نوع محتوایی از جمله ادبی، علمی، رسمی، عامیانه، طنز و... نوع نگارش جداگانه ای قائل باشد. چرا که خواننده نیز از این امر کاملا آگاه است و نامأنوس بودن متن ترجمه شده را به خوبی حس میکند.
نقش مهم سبک نگارش مترجم
هر متنی نیازمند سبک خاص خود است و نویسنده به این مساله کاملا آگاه است تا برای نگارش یکی را از این میان (ادبی، علمی، عامیانه، رسمی، کهن و...) برگزیند. در فرایند ترجمه متن نیز مترجم مانند نویسنده، سبکی در ترجمه دارد ولی نباید تمام متون با سبک‌های مختلف را به یک شکل ترجمه کند. این مشکل را میتواند بخاطر دلایل زیر باشد:
به خاطر نداشتن دانش کافی مترجم برای تشخیص سبک آن متن، ناخودآگاه باعث می‌شود که نتواند ترجمه صحیح، دقیق و قابل درکی ارائه دهد. به همین دلیل مترجم در ابتدای کار باید متن اصلی را بخواند و به سبک نویسنده شناخت و آگاهی داشته باشد تا بتواند ترجمه ای روان و سلیس ارائه دهد.
این مشکل وقتی پیش می آید که سبک مترجم برای تمام متون واحد باشد و برحسب متن مورد نظر تفاوتی صورت نگیرد. به عبارتی در این صورت مترجم فقط به یک گونه نوشتن آگاهی دارد و هرمتنی را به یک سبک بر می‌گرداند که در اینجا آنچه لطمه می‌خورد، باز همان متن است و نویسنده اصلی. چراکه شاید نویسنده تمام تلاش خود را به کار بسته که به فرض با عامیانه نوشتن یک داستان، کار متفاوتی در کارنامه‌اش به جا بگذارد؛ ولی مترجم ناآگاه، با ترجمه اشتباه ارزش واقعی متن اصلی را از بین برده است.
در مواقعی که مترجم خودش نویسنده باشد، امکان دارد در ترجمه اثری متن را به شیوه و سبکی که خودش دارد ترجمه کند که دراین صورت در ترجمه تاثیر خواهد گذاشت. بنابراین مهم‌ترین کار در ترجمه همین است که مترجم سبک نویسنده را حفظ کند؛ و گرنه اگر قرار بشود که همه را به لحن خودش ترجمه کند، چه خاصیتی دارد. انگار تمام نویسندگان یک‌جور نوشته‌اند. رعایت سبک متن زبان مبدأ در ترجمه، یکی از اجبارات مترجم است و همانطور که نویسنده سبک خاصی را برگزیده و در نوشتن، موضوع و مخاطب متن خود را در نظر گرفته، مترجم نیز نمیتواند در تغییر سبک اختیاری از خود داشته باشد. زیرا چنین اختیاری به قربانی کردن سبک متن زبان مبدأ خواهد انجامید.
در ترجمه، انتقال معنا بدون توجه به سبکی که نویسنده متن نوشته است، بصورت کامل انجام نمی‌گیرد و معنی زمانی کامل می‌شود که مترجم بتواند سبک نویسنده را به راحتی درک کند. مترجمی که به سبک نویسنده متن توجهی ندارد، تمامی شخصیت‌های یک داستان را وادار میکند که هر کدام به یک زبان صحبت کنند. از آنجایی که سبک هر نویسنده در زبان مبدا قابل‌تعریف و ارزیابی است، تناقض نسبی بین سبک نویسنده و سبک مترجم امری اجتناب‌ناپذیر است. بدین معنی که هیچگاه نمی‌توان به سبکی «دقیقاً» برابر با سبک نویسنده در ترجمه دست یافت.به دلیل اینکه سبک‌ها «قابل انتقال» نیستند، بلکه با شرط نسبیت می‌توان آنها را در زبانی دیگر «بازآفرینی» کرد. بازآفرینی، مستلزم توانایی زبانی و خلاقیت مترجم هم در زبان مبدا و هم در زبان مقصد است.در فرآیند بازآفرینی، مترجم ابتدا ویژگی‌های شاخص سبک نویسنده را استخراج میکند و سپس ترجمه را طوره به رشته تحریر درمی آورد که بتوان آن ویژگی‌ها را در متن ترجمه هم مشاهده کرد.
بنابراین می توان گفت وظیفه مترجم آن است که انگیزه نویسنده و هدف او را از انتخاب این نوع سبک به دست آورد و آنگاه این مقصود را با آگاهی از هر دو زبان مبدأ و زبان مقصد و فرهنگ آنها به گونه ای اثر بخش برگرداند. رعایت سبک یا شیوه بیان به انتخاب معادل صحیح واژه‌ها و ساخت دستوری جمله در زبان مقصد وابسته است. به عبارت ساده‌تر، از میان چند واژه معادل و چند ساخت دستوری می‌بایست گونهای را انتخاب کرد که در مجموع بتواند سبک متن زبان مبدا را در زبان مقصد نشان دهد. در میان دو مترجم که از متنی واحد، ترجمه‌هایی کامل و دقیق ارائه داده‌اند، مترجمی موفق‌تر است که بتواند سبک یا شیوه بیان متن زبان مبدا را نیز دقیقا در زبان مقصد به دست دهد.
اهمیت سبک نگارش مترجم در ترجمه متون
از آن جایی که یکپارچگی برای سند یا پروژه از اهمیت ویژه ای برخوردار است و در این بین اشخاص و دپارتمان‌های متعدد در آماده‌سازی یک سند نقش دارند و هر کدام از آنها عبارات، اصطلاحات و سبک نوشتاری خود را اعمال می‌کنند؛ به این منظور باید این تفاوت‌ها تا حد امکان کاهش یابد. در مواجهه با زبان‌های متعدد؛ راهنمای سبک، قالبی را فراهم میکند که در آن تفاوت‌های فرهنگی، تفاوت‌های زبان‌شناختی و تفاوت در فرمت و ساختار ذکر شده است. راهنمای سبک، نه تنها در یک سند یا پروژۀ واحد بلکه در متن‌ها، پروژه‌ها و ارائه‌های متعدد، تضمین‌کنندۀ انسجام و روان‌بودن است. اما در صنعت ترجمه، یک راهنمای سبک واحد که تمام زبان‌ها، فرهنگ‌ها و صنعت‌ها را شامل شود وجود ندارد؛ بنابراین، بحث دربارۀ راهنمای سبک نگارش مترجم در ترجمه یکی از مولفه‌های حیاتی در پروژه‌های ترجمه است. برای اطمینان از همراستا بودن کار مترجم با نیازهای مشتریان، باید سندی وجود داشته باشد که به روشنی معیارهای ادبی و دستوری را تدوین کرده باشد. به این سند، راهنمای سبک نگارش مترجم در ترجمه متن می‌گویند. در این مطلب درخصوص اهمیت سبک نگارش مترجم در ترجمه متون صحبت خواهیم کرد.
در تعیین سبک، دو عامل در دسترس مترجم قرار دارد که باید به آنها توجه کند:
واژه های به کار رفته در متن
طرز قرار گرفتن آنها در کنار یکدیگر
ذکر این نکته حائز اهمیت است که در انتقال سبک نویسنده در ترجمه متن، آنچه باید مد نظر قرار گیرد، نوع مخاطب است ، یعنی در عین حال که رعایت سبک نویسنده از الزامات یک ترجمه است اما مترجم میتواند برای انتقال آن از دو شیوه بهره گیرد: تقلید و جایگزینی.
جایگزینی به معنای یافتن سبکی مشابه در زبان و ادبیات مقصد است و تقلید صرفاً تکرار ابزار صوری سبک اصلی است. اینکه مترجم از این دو طریق کدام را انتخاب کند بیشتر به نوع مخاطب بستگی دارد. ممکن است مخاطب ویژگی سبک اصلی را درک نکند مگر اینکه تغییراتی در ترجمه به لحاظ سبک آن به وجود آید. ولی گاهی نیز خواننده به شکل سبک اصلی علاقمند است و یا قادر به درک آن می باشد، که در این صورت سبک متن اصلی حفظ می شود.
مولفه‌های رایج راهنمای سبک نگارش مترجم در ترجمه متون
در نظر گرفتن مولفه هایی در راهنمای سبک نگارش مترجم در ترجمه متون به انسجام و دقیق بودن متون ترجمه شده کمک فراوانی می کند. برخی از این مولفه‌ها عبارند از:
استفاده از گلاسوری‌های ترجمه جهت درک کلمات و اصطلاحات واحد و تضمین انسجام کلمات و معانی: گلاسری شیوه‌ای را مشخص میکند که مخفف‌ها و سرنام‌ها باید ترجمه شوند.
توجه به علائم سجاوندی: آیا باید پیش از «and» از کاما استفاده کنید؟ کجا از فاصله یا نیم فاصله استفاده کنید؟ قاعدۀ علامت نقل قول، علامت پرسش و غیره چیست؟
در نظر گرفتن یک فرمت‌بندی مناسب و یکسان برای متون: کجا باید کلمات را توپر نوشت، چه فونت‌هایی استفاده شود، قاعده فاصله بین خطوط و پاراگراف‌ها چیست؟
توجه ویژه به لحن متون : متن تا چه اندازه باید رسمی باشد؟ باید از وجه معلوم استفاده کرد یا مجهول؟
بومی‌سازی متون: در بومی سازی همان طور که از اسم آن معلوم است، باید ترجمه متون حالت بومی و مختص یک منطقه را داشته باشد. تمام اطلاعات و مشخصاتی که در ترجمه بومی به کار می‌رود باید جز به جز موارد را در ترجمه و انتقال در نظر بگیرد. مترجم تخصصی در این زمینه اطلاعات را براساس ساختار آن منطقه و کشور بومی سازی میکند.
عوامل مهم در تعیین سبک توسط مترجم
در تعیین سبک توسط مترجم عوامل زیادی دخیل هستند که در ادامه به مهم ترین آن ها اشاره می نماییم:
واژه های به کار رفته در متن | مترجم می تواند با استفاده از اصطلاحات و واژگان بکار رفته در متن اصلی سبک متن مورد نظر را تشخیص داده و براساس همان سبک اصلی و همان کلمات کار ترجمه را انجام دهد. |
|---|---|
طرز قرار گرفتن کلمات و جملات در کنار یکدیگر | با توجه به نحوه قرارگیری جملات و کلمات در کنار یکدیگر می توان سبک بکار رفته در متن را فهمید و از این شیوه نیز برای رعایت سبک اصلی نویسنده استفاده کرد. |
تقلید و جایگزینی | در انتقال سبک نویسنده در ترجمه متن، آنچه باید مد نظر قرار گیرد، نوع مخاطب است، یعنی در عین حال که رعایت سبک نویسنده از الزامات یک ترجمه است اما مترجم میتواند برای انتقال آن از دو شیوه تقلید و جایگزینی بهره گیرد. جایگزینی به معنای یافتن سبکی مشابه در زبان و ادبیات مقصد است و تقلید صرفاً تکرار ابزار صوری سبک اصلی است. اینکه مترجم از این دو طریق کدام را انتخاب کند بیشتر به نوع مخاطب بستگی دارد. ممکن است مخاطب ویژگی سبک اصلی را درک نکند مگر اینکه تغییراتی در ترجمه به لحاظ سبک آن به وجود آید. ولی گاهی نیز خواننده به شکل سبک اصلی علاقمند است و یا قادر به درک آن می باشد، که در این صورت سبک متن اصلی حفظ می شود. |
لزوم رعایت سبک در متن ترجمه
سبک یک نویسنده با توجه به موضوع و مخاطب مورد نظر وی دارای ویژگی‌ای خاصی است. به طوری که سبک یک داستان با سبک نگارش مقاله علمی متفاوت است و نویسنده بر اساس این دو عامل، شیوه خاصی را برای نگارش بر می‌گزیند و در طول متن خود آن را رعایت میکند. وظیفه مترجم آن است که انگیزه نویسنده و هدف او را از انتخاب این نوع سبک به دست آورد و آنگاه این مقصود را با آگاهی از هر دو زبان مبدأ و زبان مقصد و فرهنگ آنها به گونهای اثر بخش برگرداند. برای به دست آوردن و مشخص کردن چگونگی سبک هر متن باید بکوشید و عناصر آن را تحلیل کنید که یافتن و رعایت سبک در ترجمه، خود مستلزم نوعی شناخت زبان است که از آگاهی و وقوف بر ظرایف آن زبان نشأت می‌گیرد. پس وظیفه مترجم در ترجمه تخصصی متون صرفا پیدا کردن و استخراج کلمات و کنار هم گذاشتن آنها به شیوه زیبا نیست. بلکه وظیفه اصلی او وفاداری به متن، سبک و نحوه نگارش نویسنده است. مترجم مسئول معرفی سبک نگارش یک نویسنده یا بخشی از فرهنگ به مخاطب هدف است. پس لازم است مترجم تمام جوانب امانت داری در ترجمه را همواره مدنظر داشته باشد.
ترجمه تخصصی متون دانشگاهی و علمی توسط بهترین مترجم تخصصی هم‌رشته در شبکه مترجمین اشراق
شبکه مترجمین اشراق از موسسات معتبری است که خدمات تخصصی ترجمه را با همراهی مترجمان تخصصی هم‌رشته ارائه میکند. همچنین از معتبرترین مراکز ترجمه ایران است که سال‌هاست به ارائه خدمات ترجمه باکیفیت مشهور است. اگر استاد یا محقق یا دانشجو هستید و به ترجمه متن به شکل تخصصی نیاز دارید؛ در این راستا شبکه مترجمن اشراق با دارا بودن کادر مجرب و حرفه‌ای در زمینهٔ ترجمه، خدمات ویژه‌ای جهت رفاه حال مشتریان ارائه می‌دهد. تمامی سفارش‌ها در این موسسه از جمله ترجمه تخصصی متون دانشگاهی شامل گارانتی ترجمه می‌باشند و در صورت عدم رضایت مشتری، فایل به مترجم پروژه فرستاده می‌شود تا در کمترین زمان ممکن نسبت به اصلاح ترجمه اقدام نماید. جهت ثبت سفارش می توانید روی لینک زیر کلیک نمایید.
