اجازه نشر برای ترجمه کتاب

چگونه کتاب ترجمه کنیم؟

ترجمه کتاب اصول و نکات مهمی دارد که باید تک به تک رعایت شوند. در واقع در فرآیند ترجمه کتاب باید تمام مراحل انتخاب، ترجمه و چاپ کتاب رعایت شوند. پروسه ترجمه کتاب به گونه ای است که باید از همان اول بدانید چه کتابی را ترجمه کنید و چگونه این کتاب را انتخاب کنید. هدف خود را از ترجمه مشخص کنید و بر اساس مراحل ترجمه کتاب پیش بروید. شما به دلایل مختلف و با اهداف گوناگونی می‌توانید به سراغ ترجمه یک کتاب بروید. در واقع، اهداف مختلفی پشت نیت ترجمه یک کتاب برای هر شخص وجود دارد. شاید دوست دارید که صرفا با ترجمه از دانش زبان خارجی‌تان بهره ببرید، شاید در یک زمینه علمی متخصص هستید و به زبانی خارجی هم تسلط دارید و به همین خاطر است که دوست دارید در زمینه حرفه و تخصص علمی‌تان، آستین‌ها را بالا بزنید و یک کتاب خوب خارجی را به زبان فارسی ترجمه کنید. در هر حال، یکی از اصلی‌ترین گام‌هایی که باید در زمینه شروع ورود به دنیای مترجمان بردارید، انتخاب هدف و موقعیت‌تان است. یعنی باید بدانید که دقیقا به چه علت به دنبال ترجمه یک اثر هستید. اصلا دوست دارید که در چه زمینه‌ای شروع به فعالیت کنید و چشم‌انداز پیش روی‌تان از این کار چیست. پس از آن که هدفتان از ترجمه مشخص شد و توانستید بر اساس اهداف خود کتابی را انتخاب کنید، نکته مهمی وجود دارد که توجه به آن ضروری می باشد. اجازه گرفتن از نویسنده و اجازه نشر از مهمترین نکات در فرایند ترجمه کتاب می باشد.

کسب اجازه از ناشر اصلی برای ترجمه کتاب

در کشورهایی که قانون کپی رایت در آن‌ها رعایت می‌شود، اگر شخصی قصد ترجمه یک کتاب را داشته باشد، ابتدا با یک ناشر ساده صحبت می‌کند و بعد آن ناشر، با ناشر اصلی کتاب صحبت می‌کند و سپس بر روی قیمت، تیراژ کتاب و مسائلی از این دست به توافق می‌رسند. به این ترتیب مترجم با کسب اجازه از ناشر و پرداخت حق امتیاز کتاب، کار ترجمه کتاب را شروع می‌کند. اما در ایران در بیشتر موارد از ناشر کتاب برای ترجمه اجازه گرفته نمی‌شود، حتی ناشر کتاب روحش هم از ترجمه کتاب خود خبر ندارد. در این حالت، اگر نویسنده کتاب، ناشر و مترجم ایرانی یا خارجی، شخص معروفی نباشد، خبر ترجمه به گوش نویسنده نمی‌رسد، اما اگر مترجم معروفی باشد از طریق شبکه های مجازی و اینترنت خبر ترجمه به گوش ناشر و نویسنده خارجی می رسد و با پیگیری و نارضایتی ناشر و نویسنده اصلی و اتهام سرقت علمی، وجهه مترجم و ناشر در عرصه بین‌المللی و حتی داخل کشور خدشه‌دار می شود. از طرفی لازم به ذکر است که بیشتر کتاب‌های ترجمه شده به فارسی، چون بدون اجازه از ناشر ترجمه شده‌اند؛ طبیعتاً تصاویر کتاب را از خود ناشر نگرفته‌اند. بنابراین شکل‌ها، عکس‌ها و نمودارها همگی اسکن‌شده هستند و در اغلب موارد، دارای کیفیت بسیار پایین بوده و حتی گاهی قابل استفاده نیستند. اگر از نویسنده مجوز اخذ شود، سی دی (CD) تصاویر در اختیار ناشر قرار می‌گیرد. بنابراین اگر شما به‌عنوان یک مترجم یا کارفرما هستید و به دنبال اخذ مجوز از ناشر خارجی هستید، می‌توانید از ناشر خود بخواهید که از طریق ایمیل با انتشارات خارجی ارتباط برقرار کند و از هزینه و شرایط اخذ مجوز جویا شود.

اجازه گرفتن از ناشر و نویسنده برای ترجمه کتاب بسیار مهم است. اگر بناست که در سطحی عالی کار کنید و حرفه‌ای باشید باید حتما نویسندگان و ناشران را پیدا کنید و از آنها اجازه بگیرید. برایشان شرایط را توضیح بدهید و حتی در لفظ هم که شده از آنها برای کاری که انجام می‌دهید، مجوز دریافت کنید. این نشانه ادب و احترامی است که برای دنیای کتاب و فرهنگ قائل هستید. توصیه می‌شود که قبل از شروع ترجمه، با ناشر اصلی کتاب تماس گرفته و مکاتبه کنید و آن‌ها را از ترجمه کتاب مطلع کرده و اجازه کسب کنید. این کار چند فایده برای شما دارد.

علت مهمی که مترجمان برای اجازه نگرفتن از ناشران و نویسندگان کتاب دارند، این است که ناشر خارجی قیمت زیادی را برای ترجمه از مترجم درخواست می‌کند و این برای آ‌ن‌ها صرف نمی‌کند. درست است این دلیل برای برخی از کتاب‌ها صدق می کند اما در همه موارد هم اینگونه نیست. اگر ناشر خارجی قیمت بالایی را پیشنهاد کند، لازم است که با شرح شرایط موجود در داخل کشور از وضعیت بازار گرفته تا نرخ ارز، از او درخواست تخفیف نمایید. معمولاً به دلیل این‌که ایران جزو معاهده برن نیست و اکثر ناشران خارجی این مسئله را می‌دانند، نرمش‌هایی در برابر ناشران ایرانی دارند و با شرایط شما کنار می‌آیند. حتی دیده شده است که ناشر خارجی بدون اخذ هزینه با این موضوع موافقت کرده است.

پیامدهای ترجمه کتاب بدون اجازه ناشر اصلی

با توجه به مطالبی که گفته شد، اگر قصد ترجمه کتابی را دارید با ناشر اصلی آن تماس بگیرید و رضایت او را برای ترجمه کتاب جلب نمایید که در این حالت، هم شرط ادب را به جا آورده‌اید و هم یک اثر صحیح را ترجمه کرده‌اید. ناشران خارجی با توجه به اینکه می دانند ایران جزو معاهده برن نیست با مترجمین مدارا می کنند و تخفیف می دهند. تجربه ثابت کرده است که در صورت مکاتبه با ناشر اصلی، می‌توان امتیاز ترجمه یک کتاب را با هزینه‌های بسیار پایین دریافت کرد. به همین دلیل توصیه می‌شود که در ترجمه کتاب‌ها و به خصوص کتاب‌های علمی و دانشگاهی حتماً از ناشر اصلی اجازه دریافت کنید. بدیهی است که عدم دریافت چنین اجازه‌ای می‌تواند به بهای از بین رفتن اعتبار علمی شما باشد.