اصول و روش های کلی ترجمه تخصصی کتاب عربی به فارسی
ترجمه کتاب ازجمله مهمترین نیازهای اساتید و نخبگان علمی است تا بهواسطه آن بتوانند از جدیدترین و بهروزترین مطالب علمی و آموزشی اطلاع پیدا کنند. برای ترجمه تخصصی کتابهای عربی به فارسی، اصول و شیوههایی وجود دارد و باید توسط مترجمینی انجام شود که دارای تخصص و سطح بسیار بالایی از تسلط نسبت به زبان عربی قرار دارند.
زبان عربی یکی از زبان های برتردنیا است. آثار، مکتوبات و منابع علمی فراوانی به زبان عربی وجود دارد و فقیهان، دانشمندان و فیلسوفان زیادی معلومات خود را به این زبان به ثبت رسانده اند. توجه به این مسایل جایگاه ویژهی ترجمه عربی به فارسی را مشخص میکند. ترجمه کتاب عربی به فارسی از سفارشات بسیار حساس و حتی سخت ترجمه در زمینه زبان عربی می باشد که با توجه به کاربرد و استفاده ای که مشتریان گرامی از ترجمه آن دارند باید به شکلی کاملا دقیق انجام گیرد تا فهم مطالب برای هر خواننده ای راحت باشد و دچار کج فهمی نگردد. برای انجام چنین کاری حتما نیاز به یک مترجم بسیار حرفه ای و با سابقه در زمینه سفارشات تخصصی و تخصصی ویژه است تا کیفیت نهایی کاملا تضمین شده باشد.
ترجمه تخصصی چیست؟
امروزه با توجه به تخصصی شدن دانشها در زمینههای مختلف، نیاز به ترجمه تخصصی بیشتر از قبل احساس میشود. ترجمه تخصصی متن، ترجمه متونی است که در زمینه و موضوع خاصی بوده و در آنها از کلمات تخصصی مربوط به موضوع ترجمه استفاده میشوند. این موضوع می تواند مرتبط با هر یک از حوزه های علوم، معارف، صنایع، فنون، هنرها یا گونه های ادبی باشد. متون تخصصی نقش بسیار مهمی را در زندگی افراد تحصیلکرده و علاقمند به علم ایفا میکند و هدف از ترجمه آن، دسترسی به مطالب علمی سراسر دنیا و بدون مرزهای زبانی است. بنابراین خدمات ترجمه تخصصی باید توسط مترجمی انجام شود که علاوه بر داشتن دانش در زبانهای مبدأ و مقصد، در زمینه مربوطه نیز تخصص داشته و بر آن کاملاً مسلط باشد که این امر از عهده مترجمینی مجرب و متخصص که سابق کاری بالایی در این زمینه دارند بر می آید. ترجمه تخصصی با توجه به اهمیتش باید عینا ترجمه شده و کلمه یا مطلبی اضافه یا کم نشود، زیرا ممکن است بر محتوای متن و چگونگی درک آن تاثیر گذارد. درک درست مفهوم متن از این جهت اهمیت دارد که ممکن است در زبان مقصد کلمه خاصی برای ترجمه دقیق کلمات تخصصی مبدا پیدا نشود و مترجم ناچار به استفاده از کلمات مشابه یا تفسیر آن شود که خود این نیاز به تجربه و مهارت بالای مترجم دارد.
آشنایی با ترجمه متون عربی
زبان عربی از زبانهای بسیار مهم و زیبای دنیا است. این زبان قوی و غنی آوای جذابی داشته و از نظر دستوری و تاریخی هم مهم و قابل اعتناست که بعنوان ششمین زبان برتر دنیا محسوب میشود. گویش قدیمی عربی که توسط ساکنان عشایری پیش از اسلام در صحرای سوریه و عرب استفاده می شده است، به مرور زمان تکمیلتر شده و زبان عربی فصیح را به وجود آورده است. امروزه این زبان دارای لهجهها و گویش های گوناگونی است و زبان عربی مدرن استاندارد به عنوان زبان رسمی نوشتار در همه کشورهای عرب پذیرفته شده است. زبان عربی در گسترهی جغرافیایی از شرق تا غرب و از شمال تا جنوب کشیده شده است. زبان عربی، زبان وحی بوده و زبانی است که قرآن مجید به وسیلهی آن عرضه شده است و و نزد بسیاری از مسلمانان مقدس شمرده میشود. همچنین، زبان عربی یکی از مشکل ترین زبانهای نوشتاری با قواعد صرف و نحوی گوناگون و متنوع است. به همین علت مترجم عربی باید دارای دانش بسیار زیادی در زبان عربی باشد و توجه اصولی به قواعد صرف و نحوی در هنگام ترجمه زبان عربی ، جزء ضروریات اساسی است. ولی متاسفانه بسیاری از مترجمان آن را نادیده گرفته و از تاثیر این قواعد در ترجمه عربی آگاهی کافی ندارند. بنابراین، عدم رعایت این نکات و همچنین نبود روشی صحیح برای ترجمه عربی و تخصص ناکافی در قوانین صرف و نحو موجب عدم موفقیت در ترجمهها خواهد شد.
اهمیت ترجمه تخصصی متون عربی
امروزه به دلیل افزایش ارتباطات و روابط بین جوامع مختلف و تعاملات فرهنگی، سیاسی و اجتماعی، دسترسی به متون تخصصی و مقالاتی که در سایر کشورها نوشته میشوند، بسیار مهم و ضروری میباشد و در این بین زبان عربی به عنوان یکی از زبانهای پر مخاطب دنیا و جمعیت قابل توجه عرب زبانان، نیاز به ترجمه تخصصی عربی بیش از گذشته احساس میشود. برای اینکه بتوانیم مقالات و متون تخصصی در رشته های مختلف را مطالعه کنیم نیاز به مترجم متخصص داریم. قابل ذکر است که ترجمه تخصصی در زبان عربی بسیار دشوار بوده و هر فردی نمیتواند در زبان عربی در همه رشتهها فعالیت تخصصی داشته باشد. بنابراین برای ترجمه متون تخصصی به زبان عربی و یا از زبان عربی به زبان های دیگر نیاز به یک مترجم حرفهای و با سابقه است تا بتواند با دقت و تمرکز هر چه بیشتر متون تخصصی را ترجمه کند. ترجمه کتابهای تخصصی عربی با موضوعات و تخصصهای مختلف، دارای کاربردها و اهمیت بالایی میباشد که به برخی از مهمترین آنها اشاره میشود.
علاوه بر نیازهای تخصصی و حرفهای به زبان عربی در تعاملات اجتماعی و سیاسی، در ایران، زبان عربی و ترجمه متون و مدارک از زبان عربی به فارسی و فارسی به عربی، از اهمیت مضاعفی برخوردار است. زیرا عربی زبان قرآن است و زبان رسمی جهان اسلام نیز محسوب می شود. مراودات ایران نیز بیشتر با کشورهای اسلامی است و اکثر کشورهای همسایه ایران کشورهای عربی و یا مسلمان هستند و زبان دینی عربی مشترک دارند.
بعد از اسلام اکثر دانشمندان، فقیهان و فیلسوفان کتابها و نوشتههای خود را به زبان عربی نوشتند و ترجمه آنها به فارسی بسیار ضروری میباشد. بنابراین نتیجه تحقیقات و دستاوردهای ایرانیان، برای قرار گرفتن در دسترس کشورهای اسلامی، باید از فارسی به عربی ترجمه شده، و بالعکس دستاوردهای علمی سایرکشورهای اسلامی که به عربی نگاشته شده است، برای دسترسی ایرانیان و یا کشورهای فارسی زبان باید از عربی به فارسی ترجمه شود. بیشتر دانشجویانی که در رشتههایی مانند الهیات و معارف اسلامی تحصیل میکنند، برای تحقیقات تکمیلی و پایان نامه های تخصصی خود نیازمند ترجمه متون معتبر و کلاسیک عربی دارند. زیرا متون عربی در صدر منابع علومی قرار دارد که در این دانشکدهها تدریس می شود و تمامی متون اسلامی و یا مقالات محققان و یا فلاسفه و حقوقدانان اسلامی به زبان عربی میباشد. همچنین دانشجویان و اساتید در رشته های فلسفه، حقوق، علوم اسلامی و فقه با زبان عربی ارتباط زیادی دارند و نیاز آنها به یک ترجمه بسیار باکیفیت و دقیق در زبان عربی، غیر قابل انکار است.
صاحبان صنایع و تجار که کالاهای خودشان را به کشورهای عرب زبان صادر میکنند، از جمله کسانی هستند که نیازمند ترجمه متون عربی به فارسی هستند. بدین ترتیب با ترجمه بروشورها و کاتالوگ عربی به فارسی به عنوان ابزاری برای تبلیغ کالا و خدماتشان، می توانند بازار بسیار بزرگی را هدف قرار دهند. برخی از تجار نیز به ترجمه اسناد تجاری به زبان عربی و بالعکس نیاز دارند و مترجمینی که در این حوزه فعالیت می کنند، باید از علم بالایی برخوردار باشند تا هیچ گونه اشتباه اصطلاحی و زبانی نداشته باشند. زیرا کوچک ترین اشتباه در این حوزه می تواند لطمات شدیدی را بر تجارت افراد وارد نماید. با توجه به رشد سریع ارتباط تجاری، بازرگانی و مالی ایران با کشورهای عرب زبان، جایگاه زبان عربی در میان سازمانها و شرکتهای بین المللی نیز رو به رشد است. به عنوان مثال، یکی از شرکتهای فعال بین ایران با کشور امارات متحده عربی، اتاق بازرگانی مشترک است که با هدف افزایش تجارت و تقویت سرمایهگذاری بین این دو کشور تشکیل شده است. شرکتهای مختلفی در زمینههای مختلف از جمله دارویی، بهداشتی، کشاورزی، خوارکی و شیمیایی عضو این اتاق مشترک هستند که این شرکتها باعث افزایش تجارت غیرنفتی نیز میشوند.
همچنین نشریات مهم کشورهای اسلامی در پایگاهی به نام ISC، منتشر میشود و اغلب این نشریات به زبان عربی میباشد. بنابراین کسانی که میخواهند مقالات خودشان را در این پایگاه به چاپ برسانند، باید مقاله و یا حداقل چکیده آن را به زبان عربی ترجمه نمایند. این دلیل دیگری در اهمیت ترجمه تخصصی زبان عربی میباشد.
اصول مهم در ترجمه تخصصی عربی به فارسی کتاب
ترجمه به معنای برگردان یک متن از زبان مبدأ به زبان مقصد به ساده ترین و روانترین شکل ممکن است. در ترجمه اصول خاصی باید رعایت شود تا مفهوم متن اولیه بطور کامل و درست به خواننده برسد. ترجمه عربی به فارسی و بالعکس نیز از این قاعده مستثنی نیست. زبان عربی یکی از مشکل ترین زبانهای نوشتاری با قواعد صرف و نحوی گوناگون است و برای اینکه ترجمه کتاب از عربی به فارسی به درستی انجام شود، مترجم باید دارای دانش بسیار زیادی در هر دو زبان عربی و فارسی بوده و یکی از مهمترین اصول و مبانی ترجمه، یعنی صرف و نحو باید مورد توجه قرار گیرد. زیرا قواعد دستور زبان عربی تأثیر بسزایی در ترجمه دارند، بسیاری از مترجمان آن را نادیده گرفته و از تاثیر این قواعد در ترجمه عربی آگاهی کافی ندارند. زبان عربی ویژگیهای خاصی دارد که برای داشتن یک ترجمه دقیق و کامل باید اصول و نکات مربوط به ترجمه عربی را در فرایند ترجمه آن در نظر گرفت. آنچه در ادامه به آن اشاره میکنیم، بخشی از این اصل میباشد.
تلفظ صحیح کلمات در ترجمه عربی
در عربی هشت حرف وجود دارد که شیوه تلفظ آنها با فارسی متفاوت است، البته همه این حروف در فارسی نیز به کار میروند، ولی تلفظ آنها متفاوت است. این حروف شامل ثاء، صاد، ضاء، طاء، حاء، ذال، ظاد و عین میشود. همچنین در زبان عربی کلماتی مشابه با حروف متفاوت وجود دارند که درصورت تلفظ غلط، معنای کلمه و جمله را به طور کلی تغییر میدهند. بنابراین مسئله تلفظ در زبان عربی بسیار مهم بوده و در ترجمه صحیح متن تاثیر گذار است.
اعراب و حرکت گذاری
حرکه گذاری بدین معناست که با توجه به نقش کلمات در جمله، حرکت حرف آخر کلمه (فتحه، ضمه و یا کسره ) مشخص میشود. همچنین استفاده از حرکات مختلف روی کلمات مشابه معانی کلمات را کاملا متفاوت میکند. این موضوع از جمله پیچیدگیهای زبان عربی است که باید هنگام ترجمه متن عربی به فارسی، به آن توجه داشت تا معانی کلمات به اشتباه ترجمه نشود.
بلاغت
زبان عربی سرشار از صنایع ادبی است و یک مترجم موفق نباید تنها از یک منظر و ساختار، متن زبان مبدأ را به زبان مقصد ترجمه کند. ترجمه تنها برگرداندن واژگان، اصطلاحات از زبانی به زبان دیگر نیست و تطبیق و انتقال واژگانی به تنهایی نمیتواند ملاک و اساس کار ترجمه باشد. یک ترجمه دقیق و زیبا در صورتی انجام میپذیرد که در ساختارهای نحوی، صرفی، معنایی و بلاغی نیز هماهنگی پدید آید. نقش دیگر عوامل برونی و درونی متنی را نیز در ترجمه باید در نظر گرفت. بنابراین مترجم متخصص عربی باید آشنایی زیادی با زبان عربی داشته و به بهترین شکل این جملات را به فارسی برگرداند.
آشنایی با قواعد زبان عربی
هر زبانی قواعد خاص خود را دارد. این قواعد به ما کمک میکنند تا بتوانیم راحتتر یک زبان را یاد بگیریم و نیز آن را ترجمه کنیم. زبان عربی نسبت به دیگر زبانها، بیشتر پایبند قواعد است و خیلی کم اتفاق میافتد که در آن تغییر و تبدیلی بدون قاعده و اصل صورت پذیرد. بنابراین یکی از نکات مهم در ترجمه کتاب تخصصی عربی به فارسی، آشنایی کامل با افعال، صیغهها و زمانهایی است که در متن استفاده شده است. اگر مترجم تسلط کامل بر این زبان و قواعد آن نداشته باشد، هرگز نمیتواند یک ترجمه صحیح و قابل قبول ارائه کند و طبیعتا و از بار علمی کتاب مورد ترجمه کاسته خواهد شد.
روشهای ترجمه کتاب تخصصی عربی
همانطور که ذکر شد ترجمه تنها برگردادن الفاظ از زبانی به زبان دیگر نیست و هدف اساسی در هر ترجمه رساندن پیام و منظور متن مبدأ است. یافتن معادل برای لغات و اصطلاحات، از مراحل دشوار ترجمه حرفه ای عربی به فارسی است. گاهی در متن، کلمهای به کار میرود که چندین معنای مختلف دارد. یک مترجم عربی حرفهای باید ببیند که کدام معنی با کلیت جمله و متن سازگارتر است و از میان معادل های نزدیک به هم، آن چه را که دقیق تر و مصطلح تر است را باید انتخاب کند. بدین ترتیب مشکل مترجم تازه کار، انتخاب واژه مناسب، از میان واژه های معادل و هم معنا میباشد. در ترجمه عربی نیز مانند زبانهای دیگر، چند روش مهم وجود دارد که به معرفی هر کدام می پردازیم.
ترجمه آزاد
ترجمه آزاد، ترجمهای است که اطلاعاتی اضافه بر آنچه که در متن مبدا آمده به آن افزوده میشود و گرچه گاهی زیباتر است و مترجم هر آنچه را که درک کرده با بیان و قلم خودش آن را مینگارد، ولی دقیق نیست و در این ترجمه معنا لزوما همان چیزی نیست که در زبان مبدأ وجود دارد. از این رو روشی صحیح برای ترجمه متون علمی و تخصصی نمیباشد و فقط برای گسترش دانش عمومی میان عموم مردم کارآیی دارد. زیرا همانطور که گفته شد اطلاعاتی بیش از حد بر موضوع متن اصلی افزوده و گاهی موجب تحریف متن مبدأ نیز میشود.
ترجمه تحت اللفظی
در ترجمه تحت الفظی متن، کلمه به کلمه و خط به خط از زبانی به زبان دیگر برگردانده شده و عینا معادل هر کلمه در زبان مقصد استفاده میشود. ترجمه های تحت اللفظی به ندرت روان و جذاب هستند، زیرا ساختار جمله در زبان های مختلف، متفاوت است و گاهی این گونه ترجمه های واژه به واژه، ثقیل و نامأنوس میباشند.
ترجمه جمله به جمله
ترجمه جمله به جمله، ترجمهای است که مترجم مطالب بیان شده در جمله را در جملهای دیگر به زبان مقصد بیان کند. این روش، مطلوب ترین روش ترجمه است، که هم اصل امانت را در محتوا رعایت کرده است، و هم ترجمه، سلیس و مشخص است. زیرا یک ترجمه خوب باید چنان طبیعی و بدون پیچیدگی باشد که بوی ترجمه بودن، از آن نیاید و مخاطب، حس نکند که عبارات ترجمه شده است.
مواردی که مترجم متخصص عربی باید آن ها رعایت کند
برای داشتن ترجمه ای با کیفیت بالا، روان و سلیس متون عربی، مترجم متخصص عربی علاوه بر داشتن سابقه کاری بالا در این حوزه و مهارت ترجمه، باید بتواند بسیاری از نکات و مواردی که به داشتن بهترین و با کیفیت ترین ترجمه کمک می کند را رعایت کند. این نکات عبارتند از:
آشنایی مترجم متخصص با موضوع مورد ترجمه
رعایت امانت وپرهیز از هرگونه دخل و تصرف
استفاده از واژگان مانوس در ترجمه
استفاده از فرهنگ لغت های مناسب
آشنایی با اصطلاحات و اسلوب های کاربردی زبان مبدأ و مقصد
متن خوانی و حفظ لغات مشکل و جدید
ترجمه تخصصی کتاب عربی به فارسی در شبکه مترجمین اشراق
زبان عربی از مهمترین و کاربردیترین زبانهای دنیا به شمار میرود. از همین رو ترجمه به زبان عربی نیز دارای متدها و اسلوب های مختلفی می باشد که هر مترجم متخصص به شیوه خودش از آن بهره می گیرد. ترجمه متون عربی در تمامی جوامع مردمی به خصوص جامعه علمی و دانشگاهی اهمیت زیادی اعم از ترجمه چکیده پایان نامه، ترجمه مقالات عربی و ترجمه متون تخصصی دانشگاهی و... دارد. یکی از خدمات ارائهشده در شبکه مترجمین اشراق، ترجمه مقالات و کتب تخصصی در تمامی رشته ها را از عربی به فارسی و از فارسی به عربی است. این موسسه با بهره گیری از مترجمان حرفه ای و آشنا به زبان عربی در رشتههای مختلف، آماده ارائه خدمات ترجمه تخصصی میباشد.
