آموزش فنون ترجمه تخصصی متون انگلیسی به فارسی
مطلب مهم در یک ترجمه اصولی و حرفه ای توجه به این مورد است که مترجم باید دقت داشته باشد در فرایند ترجمه خود به هیچ عنوان معیار ترجمه را کلمات قرار ندهد و بسته به کلمات درون متن ترجمه نکند، بلکه ترجمه باید گام به گام و در قالب جملات و عبارات پیش رود تا معنا از زبان مبدأ به مقصد در صحیح ترین حالتش ترجمه شود.
ترجمه تخصصی متون انگلیسی به فارسی نیز همانند تمام توانایی های دیگر نیاز به تمرین، آموزش و مطالعه دارد. همانطور که بسیاری از زبان شناسان و نظریه پردازان در این حوزه معنا و درک متنوعی از واژه ترجمه و فرآیند آن داشته اند، ترجمه انگلیسی به فارسی هم در عمل می تواند کار بسیار پیچیده ای باشد و صرفا کسی که در رشته مترجمی فارغ التحصیل شده را نمی توان به عنوان مترجم قلمداد کرد چه برسد به کسانی که بعضا در رشته هایی غیر از مترجمی مشغول به تحصیل بوده و بخاطر توانایی بالا در دیگر مهارت های زبانی به کار ترجمه می پردازند.
ترجمه چیست؟
ترجمه عبارت است از ارتباط معنایی متن مبدأ به زبان هدف و استفاده از متون و واژگان معادل در طی این فرایند. ترجمه فرآیند یافتن کلمات هم ارز زبان مقصد برای کلمات زبان منبع در متن اصلی نیست. زیرا ممکن است اصلا کلمات هم ارز وجود نداشته باشد و یا بیشتر از یک کلمه هم ارز وجود داشته باشد، حتی ممکن است کلمات هم ارز برای شرایط مختلف متفاوت باشد، بنابراین مترجم بایستی کلمات و زمینه ترجمه را ارزیابی کرده و بهترین کلمات هم ارز را پشت سرهم بچیند.
انواع ترجمه
ترجمه جریانی میان دو زبان است. در این جریان مترجم همواره دو اصل را مد نظر می‌گیرد، یکی زبان مبدأ و دیگری زبان مقصد و همواره از دو جهت نگرانی دارد، یکی اینکه مبادا خواننده ترجمه او را در نیابد و دیگر اینکه پیام نویسنده به خوبی منتقل نشود. از این منظر می توان دو نوع ترجمه را معرفی کرد:
۱- ترجمه ارتباطی (communicative) که همان ترجمه آزاد یا روان است.
۲- ترجمه معنایی (semantic) که همان ترجمه تحت اللفظی یا (word for word) است.
در ترجمه نوع اول مترجم بیشتر به خواننده توجه دارد و ساخت‌های صوری و معنایی زبان مبدأ را به زبان مقصد وارد نمی‌کند؛ لذا چنین ترجمه‌ای راحت تر خوانده می‌شود ولی این نگرانی همواره وجود دارد که آنچه خوانده می‌شود با چیزی که نویسنده گفته است انطباق معقول و نسبی نداشته باشد. در ترجمه نوع دوم برعکس ترجمه ارتباطی، ملاک ترجمه برای مترجم متخصص، نویسنده است نه خواننده و امکان ورود ساختارهای های زبان مبدأ به زبان مقصد به مراتب بیشتر است، به همین جهت خواندن چنین ترجمه ای به مراتب سخت تر است.
شیوه های ترجمه متون تخصصی انگلیسی به فارسی
نحوه ترجمه تخصصی متن تا حد زیادی وابسته به سلیقه و شیوه کاری هر مترجم است. اما باید بدانید که روشهایی هم در این زمینه وجود دارد که در چارچوب آن، هر مترجم متخصص انتخاب‌های شخصی خود را پیاده‌سازی می کند تا کیفیت ترجمه را با بکارگیری این شیوه ها افزایش دهد. این شیوه ها عبارت اند از:
در جهت مقصود نویسنده ترجمه کنید
واضح بودن و رسیدن به مفاهیم متن، هدف اصلی ترجمه تخصصی است که باید معنای مفاهیم دقیق متن اصلی را بیان کند. عبارات ابهامی و ساختارهای پیچیده ویژگی های متون ادبی است و نباید در ترجمه متون تخصصی مورد استفاده قرار گیرد. این سخت ترین کار در ترجمه تخصصی است. پیدا کردن واژه های درست می تواند گاهی اوقات چالشی بزرگ برای مترجمین تازه کار باشد که در صورت عدم استفاده درست، موجب ابهام و گاهی تناقض در متن باشد.
نگاهی به اشتباهات بیندازید
آنچه در میان مترجمان متخصص معمول است، توانایی آنها در اصلاح اشتباهات کوچک در متن اصلی است که این مسئله نیازمند این است که متن را با دقت مطالعه نمایند. توجه کنید مترجم امانت دار متن است و نمی تواند بدون ذکر، متنی را به دلخواه تغییر دهد. هر گونه تغییر در متن اصلی باید به صورت کاملا واضح در ترجمه عنوان گردد.
تغییر ساختار دستوری متن
اگر اصول و قواعد دستوری در دو زبان مبدأ و مقصد متفاوت است، نیاز است تا متن متناسب با ساختار زبان مقصد تغییر یابد. جملات خیلی طولانی در زبان انگلیسی اصلا متداول نبوده و بایستی اصلاح شوند. در این مورد، مترجم برخی از تغییر های ساختاری و معنایی را در ترجمه متن باید انجام دهد تا به متن روان دست یابد. مهمترین چالش ترجمه در این زمینه ثابت نگه داشتن احساسات و مفاهیم متن است، زیرا با تغییر جمله بندی برخی از این موارد تغییر می یابد.
خواندن متون علمی در زمینه تخصصی
به منظور ایجاد یک ترجمه تخصصی بی عیب و نقص، مترجم متخصص باید تا حد امکان بر تخصص متن آگاه باشد. دو فایده مهم در مطالعه متون تخصصی این است که اولا شما با اصطلاحات و سبک این متون تخصصی آشنا خواهید شد. در مرحله دوم، شما با آخرین تحقیقات و اکتشافات علمی به روز خواهید شد که به شما کمک می کند به راحتی مفاهیمی که می خواهید ترجمه کنید را درک نمایید.
توجه به اعداد و نمادها
در متون تخصصی، بسیاری از اعداد، فرمولها، نمودارها و نمادها وجود دارد که نباید در فرآیند ترجمه، آن را نادیده گرفت. اگر مترجم به اشتباه اعداد یا نمادی را اضافه کند، مفهوم انتقالی در یک صفحه کامل یا حتی فصل را می تواند تغییر کند. برای جلوگیری از این مسئله، مترجم باید به خوبی موضوع را درک کند. مترجم متخصص باید توجه زیادی به تمام جزئیات داشته باشد.
ویرایش ترجمه
یک تکنیک موثر و خوب در ترجمه تخصصی، این است که پس از تکمیل ترجمه، از یک مترجم دیگر برای اصلاح کار خود کمک بخواهید. بهتر است از مترجمان دیگری که تجربه ترجمه متون تخصصی در این زمینه دارند استفاده نمایید. به این ترتیب، تمام اشتباهات احتمالی که متوجه نشده اید، ویرایش می شود.
تطبیق سبک ترجمه با نوع متن
هر متن تخصصی، نیاز به یک فرمت خاص خود دارد که درجات مختلفی از سبک رسمی هستند. با توجه به نوع متن و مخاطبان آن، سبک های مختلفی مورد استفاده قرار میگیرند؛ به عنوان مثال در متون و مقالات دانشگاهی استفاده از عبارات تخصصی و پیچیده باعث افزایش سطح ترجمه می شود اما برای ترجمه کاتالوگ ها و بروشورها که معمولا مخاطبان آنها افراد عادی هستند سبک نوشتاری غیر رسمی استفاده می شود که روان و قابل درک می باشد.
آموزش ترجمه تخصصی انگلیسی به فارسی
زبان انگلیسی یا هر زبان خارجی دیگری را هم که بلد باشید، باز هم تا آموزش لازم را در خصوص ترجمه تخصصی متون نبینید امکان نوشتن متن و محتوایی صحیح برایتان مقدور نخواهد بود. ترجمه کردن نیز، راه و روش دارد. باید با اصول ترجمه و فنون آن آشنا باشید و با ظرافت‌های نوشتاری و کلامی، اقدام به تولید متنی کنید که برای خواننده آن دل‌پذیر، مطلوب و گویا باشد. برای ارائه کیفیت ترجمه در سطح بهتر باید نکاتی را در نظر گرفت که در این بخش آنها را به اشتراک می گذاریم.
مهم ترین فنون ترجمه انگلیسی به فارسی:
جهت ترجمه متون انگلیسی به فارسی، شما مستلزم دانستن یکسری فنون هستید تا به کمک این فنون، متن ترجمه شده از همه لحاظ به صورت استاندارد ارائه شود. مهمترین این فنون عبارتند از:
به هیچ عنوان اصطلاحات انگلیسی را به صورت کلمه به کلمه ترجمه نکنید. بهترین روش ترجمه در این نوع جملات ترجمه آزاد است.
سبک و سیاق ترجمه را در نظر بگیرید.
هرچه قدر دامنه لغات فارسی شما وسیع تر باشد ترجمه تان نیز بهتر خواهد شد. در بسیاری از موارد مترجم معنای متن انگلیسی را کاملا متوجه می شود اما نمی تواند آن را به زبان فارسی ارائه دهد.
حرف “را” مرجع مفعول را بلافاصله پس از مفعول در ترجمه بیاورید.
جملات طولانی انگلیسی را می توانید با اضافه کردن یک یا چند فعل توسط خود به دو یا سه جمله مجزا تبدیل کنید تا برای همه قابل فهم باشد.
برای متونی مثل متون حقوقی یا علوم اجتماعی، ترجمه آزاد به هیچ عنوان پیشنهاد نمی شود.
جملات مجهول در زبان انگلیسی باید به جملات معلوم تبدیل شود و در جمله فارسی یک فاعل فرضی در نظر گرفته شود.
ضمیر در زبان فارسی همیشه اول جمله می آید.
به ترجمه های ماشینی اعتماد نکنید و فقط برای معانی کلمات و گروه های اسمی به آن مراجعه کنید.
برخی از کلمات معادل فارسی ندارند و یا حتی خود کلمه از معادل آن بیشتر در زبان فارسی جا افتاده است، به آنها دقت کنید.
در ترجمه تخصصی می توان جملات مفرد را به جمع و جمع را به مفرد تبدیل کرد.
در هنگام ترجمه انگلیسی به فارسی به بافت فرهنگی متن مقصد و بومی سازی کلمات دقت کنید.
به هم نشینی کلمات دقت کنید. در ترجمه متون تخصصی هم نشینی کلمات حرف اول را می زند برای مثال کلمه launch در جایی از متن ممکن است به معنای اجرا کردن باشد و درجایی دیگر به معنای پرتاب کردن.
به معناهای مجازی در دو متن مبدأ و مقصد دقت کنید. مثلا در زبان انگلیسی owl یا همان جغد نماد هوش و ذکاوت است اما در زبان فارسی ممکن است نماد شومی و بد یمنی باشد. برای همین برای ترجمه انگلیسی به فارسی متنی که نیاز به معادل مجازی دارد باید سوای از معادل کلمه متن مبدا کلمه ای را در متن مبدا بیاوریم که در فرهنگ فارسی معادل معنای مجازی کلمه انگلیسی است نه معنای ظاهری.
گاهی اوقات در زبان انگلیسی مجهول بودن فعل جمله با حذف موصول به صورت مصدر خلاصه می شود.
بجای عبارت “مورد استفاده قرار می گیرد” از عبارت “استفاده می شود” استفاده کنید.
کلمه چنان چه اشتباه است و چنان که یا همان طور که درست تر است، به هنگام ترجمه شکل صحیح آن را به کار ببرید.
گاهی اوقات افعال گذشته به شکل کوتاه تری در متن ظاهر می شود لذا در ترجمه به این موارد دقت نمایید.
مهم ترین مسئله ای که در کار ترجمه تخصصی متن، برای مترجم آن کار وجود دارد این است که مترجم دور از تعصب یک بار متن را به طور کامل بررسی کرده و میزان تخصصی بودن و همچنین مهارت و توانمندی خودش را برای ترجمه متن در نظر بگیرد و با آگاهی بر ساختار متن و میزان تسلط و آگاهی اش اقدام به پذیرش ترجمه نماید. شبکه مترجمین اشراق این قابلیت را دارد که با داشتن تیم مجرب و حرفه ای ترجمه، به بهترین شکل ممکن و با بهترین کیفیت، متون تخصصی شما را از انگلیسی به فارسی و در تمام زبان ها و تخصص ها ترجمه نماید.
